توهم؛ علل‌؛ راهکارهای درمانی نوین

توهم چیست؟ سرگردانی ذهن؟ توانایی برای دیدن جهان های موازی؟ یا  تنها ایجاد اختلالی در عملکرد ذهن است؟ آیا توهم یک بیماری است یا تنها پاسخی به محرک های به خصوص است؟ علم، توهم را به عنوان یک تجربه حسی از چیزهایی توضیح می دهد که در خارج از ذهن وجود ندارند. توهم، می تواند همه حس های ما را اعم از بویایی، بینایی، شنوایی، چشایی، لامسه و حس های بدنی تحت تاثیر قرار دهد.
اغلب ما تصور می کنیم که توهم امری بسیار نادر و نایاب است. در حالیکه تحقیقات اخیر نشان داده که 40 درصد مردم حداقل یکبار توهم را در طول زندگی خود تجربه می کنند.

چه عواملی باعث ایجاد توهم می شوند؟

در اصطلاح پزشکی، توهم توسط فاکتورهای مختلفی به وجود می آید. این فاکتورها شامل: ناهنجاری های عصبی-روان شناختی، اثرات جانبی مصرف برخی از داروها، بیماری هایی مانند تشنج یا الکولیسم، بیهوشی، سوء مصرف الکل و مواد، بی خوابی های طولانی مدت است.

همچنین، بیماری هایی مانند:

سرطان مغز، کلیه و از کار افتادگی کبد یا AIDS، تب بالا، سردردهای میگرنی، گوشه گیری و دور افتادگی از اجتماع، تشنج، ناشنوایی، نابینایی، مشکلات بینایی، استرس، از دست دادن دوستان و نزدیکان در اثر مرگ، افسردگی و زوال عقل از علتهای آن می باشد.

اینکه برخی از ناهنجاری های عصب-روان شناختی علائم اولیه توهم را دارا هستند، بسیار جالب و حائز اهمیت است. بیماری های مختلف دارای انواع مختلفی از علائم توهم هستند.

مثلا در اسکیزوفرنی، توهم گفتاری-شنیداری نسبت به زوال عقل، بیشتر دیده می شود. در بیماری پارکینسون و آلزایمر، توهم بینایی بیشتر رایج است. بر این اساس بسیاری از مطالعات و تحقیقاتی که در زمینه شناخت مکانیسم توهم در مغز است، بر روی بیماران عصبی-روان شناختی انجام شده است.

پیشرفت هایی که در زمینه تکنیک های visualization صورت گرفت، همگام با پیشرفت تکنیک های دسته بندی داده ها، به این یافته منجر شد که پدیده توهم، به تفاوت های مورفولوژیکی در نواحی ویژه ای از مغز، مربوط می شود. توهمات گفتاری شنوایی، به صورت گسترده مورد مطالعه قرار گرفته اند.

تغییرات مختلف مورفولوژی مغز در بیماران اسکیزوفرنی که دارای علائم توهم بودند، مورد مطالعه قرار گرفته است. یکی از مقالات اخیر، تغییر در ساختار طول paracingulate sulcus در کورتکس medial prefrontal را نشان می دهد.

این ناحیه از مغز،  در دوره اواخر رشد جنین تشکیل می شود و مسئول تشخیص تفاوت بین واقعیت و تخیل است. بنابراین، قضاوت شخص در مورد واقعی بودن اتفاقات  بر عهده این ناحیه است. طبق گزارشات محققان در این زمینه، حجم ماده خاکستری در قشر medial prefrontal افزایش یافته است. درحالیکه طول paracingulate sulcus در بعضی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاهش می یابد.

هم چنین مقایسه بین بیماران اسکیزوفرنی که علائم توهم را دارند و آن هایی که ندارند، نشان داده که تنها 1 cm کاهش در طول sulcal با افزایش چشمگیری در افزایش توهم در این بیماران همراه است. مطالعات درباره توهمات بینایی نیز نشان داده که تفاوت در مورفولوژی مغز، باعث ایجاد توهمات بینایی می شود.

روش های نوین درمان توهم

در مقاله ای  اثر درمان توهم گفتاری-شنیداری در بیماران اسکیزوفرنی توسط نوروفیدبک مورد مطالعه قرار گرفت. ارتباط معنی داری بین یادگیری با نوروفیدبک و بهبود علائم توهم گفتاری شنیداری در بیماران اسکیزوفرنی، دیده شد.

هم چنین تاثیر tDCS نیز نظر بسیاری را به خود جلب کرده است. در یکی از این مطالعات، این روش بر روی 23 بیمار اسکیزوفرنی انجام شد. این بیماران که علائم توهم گفتاری-شنوایی داشتند و از سویی به داروهای antipsychotic جواب نمیدادند، تحت درمان قرار گرفتند. بیشتر این بیماران علائم بهبود را نشان دادند.  بهبودی نیز در بیشتر آنها تا بیش از 3 ماه دوام یافت.

واقعیت مجازی نیز به عنوان یکی از روش های نوین و کارآمد است. این روش در درمان بسیاری از بیماری ها، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در مطالعه ای که در سال 2018 توسط du Sert OP و همکاران انجام شد، بیماران اسکیزوفرنی که به داروی برای کاهش علائم توهم گفتاری شنوایی مقاوم هستند، به مدت 7 هفته تحت درمان قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیماران به صورت چشمگیری در کاهش شدت علائم توهم، افسردگی و کیفیت زندگی، بهبود یافتند.

موسسه سلامت مغز دانا، با به کارگیری روش های نوین و استاندارد، متخصصین کارآزموده، می تواند جوابگوی بسیاری از اختلالات از جمله توهم، باشد. برای اطلاعات بیشتر به بخش های نوروفیدبک و بیوفیدبک، واقعیت مجازی و تحریک الکتریکی فراجمجمعه ای tDCS مراجعه کنید.