تومور مغزی مجموعه یا توده ای از سلول های غیر طبیعی در مغز شما است. جمجمه شما که مغز فرد را در بر می گیرد این توده بسیار سفت و سخت است. هر گونه رشد در چنین فضای محدودی می تواند مشکلاتی ایجاد کند.
تومورهای مغزی می توانند سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشند. هنگامی که تومورهای خوش خیم یا بدخیم رشد می کنند، می توانند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شوند. این امر می تواند باعث آسیب مغزی شود و می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
تومورهای مغزی به دو دسته اولیه یا ثانویه تقسیم می شوند:
- تومور اولیه مغز از مغز فرد منشا می گیرد .بسیاری از تومورهای اولیه مغزی خوش خیم هستند.
- تومور مغزی ثانویه که به عنوان تومور متاستاتیک مغز نیز شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که سلول های سرطانی رخ می دهدکه از اندام دیگری مانند ریه یا سینه به مغز شما می رسد.
تومورهای خوش خیم در مقابل بدخیم مغز
اگرچه تومورهای خوش خیم مغزی می توانند مشکلات جدی زیادی ایجاد کنند، اما سرطانی نیستند. به این معنی که به کندی رشد می کنند و معمولاً به بافت های دیگر گسترش نمی یابند.
این نوع تومورها همچنین معمولاً دارای مرزهای واضح تری هستند که برداشتن آنها را از طریق جراحی آسان تر می کند و معمولاً پس از برداشتن بر نمی گردند.
از سوی دیگر، تومورهای بدخیم مغز سرطانی هستند، به سرعت رشد می کنند و می توانند به سایر قسمت های مغز یا سیستم عصبی مرکزی گسترش یابند که می تواند باعث عوارض تهدید کننده زندگی شود.
انواع تومورهای مغزی
تومورهای مغزی اولیه
تومورهای مغزی اولیه از مغز شما منشا می گیرند. آنها می توانند از موارد زیر منشا بگیرند:
- سلول های مغز
- غشاهایی که مغز فرد را احاطه کرده اند که به آنها مننژ می گویند
- سلول های عصبی
- غدد، مانند هیپوفیز صنوبری
تومورهای اولیه می توانند خوش خیم یا سرطانی باشند. در بزرگسالان، شایع ترین انواع تومورهای مغزی گلیوما و مننژیوم هستند.
گلیوما
گلیوم ها تومورهایی هستند که از سلول های گلیال ایجاد می شوند. این سلول ها به طور معمول وظایف زیر را انجام میدهند:
- از ساختار سیستم عصبی مرکزی حمایت می کنند
- تغذیه سیستم عصبی مرکزی را تامین می کنند
- زباله های سلولی را تمیز می کنند
- هضم نورون های مرده
گلیوما می تواند از انواع مختلف سلول های گلیال ایجاد شود.
انواع تومورهایی که در سلول های گلیال شروع می شوند عبارتند از :
- تومورهای آستروسیتی، مانند آستروسیتوما، که از مغز منشا می گیرند
- تومورهای الیگودندروگلیال، که اغلب در لوب های تمپورال فرونتال یافت می شوند
- گلیوبلاستوماها که از بافت پشتیبان مغز منشا می گیرند و تهاجمی ترین نوع هستند
سایر تومورهای مغزی اولیه
سایر تومورهای مغزی اولیه عبارتند از :
- تومورهای هیپوفیز که معمولاً خوش خیم هستند
- تومورهای غده صنوبری که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند
- اپاندیموم ها که معمولاً خوش خیم هستند
- کرانیوفارنژیوم، که بیشتر در کودکان رخ می دهد و خوش خیم است. اما می تواند علائم بالینی مانند تغییر در بینایی و بلوغ زودرس داشته باشد.
- لنفوم های اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) که بدخیم هستند
- تومورهای سلول زایای اولیه مغز که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند
- مننژیوم، که منشاء مننژها است
- شوانوما، که در سلول‌هایی که پوشش محافظ اعصاب شما (غلاف میلین) به نام سلول‌های شوان را تولید می‌کنند، منشا می‌گیرند.
مننژیوما
بر اساس مطالعه ای که شرکت کنندگان را به دو دسته مردان و زنان گروه بندی کرد، در زنان بیشتر از مردان مننژیوم تشخیص داده شد.
مننژیوما در واقع یک تومور است که در بافت مننژ که غشای احاطه کننده مغز است، ایجاد می شود. مننژیوم ممکن است در هر نقطه‌ای که مننژ وجود داشته باشد (مانند سینوس‌ها، گوش میانی و…) ایجاد شود. خوشبختانه در اغلب موارد این تومورها خوش خیم هستند و رشد بسیار کمی دارند. مننژیوما می تواند سایزهای مختلفی از چند میلیمتر تا چند سانتی متر داشته باشد.
تومورهای مغزی مننژیوما حدود 15 الی 20 درصد از کل تعداد موارد تومورهای داخل جمجمه را تشکیل می دهند و بیش از 90 درصد از این غده‌های مغز، درون جمجمه ایجاد می شوند. این تومورهای مغزی، عموماً در دهه چهارم تا ششم زندگی فرد ایجاد می‌شوند و شیوع آنها در بین خانمها رایج تر ، و در بین کودکان بسیار نادر است.
اکثریت غالب تومورهای مننژیوما بسیار کند رشد می کنند و اغلب سالیان متمادی بدون ایجاد علایم در سر شما وجود دارند. اما، گاهی اوقات ممکن است به دلیل ایجاد فشار بر بافت ها و رگ های اطراف خود ، منجر به ضایعات و آسیب های بران ناپذیر شوند. علت اصلی و قطعی بروز تومورهای مننژیوما هنوز ناشناخته هستند. عوامل خطرساز بروز تومورهای مننژیوما شامل رادیوتراپی (اشعه درمانی)، هورمون های زنانه، بیماری های ارثی عصبی (نوروفیبروماتوز 2)، و چاقی می باشند.
شوانوما به طور مساوی در مردان و زنان به وقوع میپیوندد. این تومورها معمولاً خوش خیم هستند، اما به دلیل اندازه و محل خود می توانند عوارضی ایجاد کنند. مننژیوم های سرطانی و شوانوما نادر هستند اما می توانند بسیار تهاجمی باشند.
تومورهای مغزی ثانویه
در اغلب اوقات، متاستاز مغزی در ادامه سرطان فرد در سایر نقاط بدن بوده و وی دوره هایی از درمان سرطان را قبلاً دریافت کرده است مانند درمان سرطان پستان توسط جراح پستان. درمان افرادی که دچار تومور متاستاز مغزی شده اند بستگی کاملی به نوع، اندازه، محل، و منشاء اصلی تومور داشته و متفاوت است. بر اساس گزارش های کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، فرآیند درمان متاستاز مغزی به طور معمول شامل جراحی مغز، رادیو تراپی، شیمی درمانی، ایمنی درمانی، و یا ترکیبی از انواع درمان ها است. ممکن است حسب مورد، روش های درمانی اختصاصی دیگری نیز برای فرد بیمار تجویز و اعمال شوند. در عین حال مسکن درمانی برای کاهش دردهای بیمار بخشی مهم از روال درمانی متاستاز مغزی است.
تومورهای ثانویه مغزی اکثریت سرطان های مغز را تشکیل می دهند. آنها از یک قسمت از بدن شروع می شوند و به مغز گسترش می یابند یا متاستاز می کنند. سرطانهای زیر می تواند متاستاز به مغز را سبب شوند:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از یک قسمت بدن شما به قسمت دیگر منتقل نمی شوند.
عوامل خطر تومور مغزی چیست؟
عوامل خطر برای تومورهای مغزی عبارتند از :
سابقه خانوادگی
فقط در مورد 5 تا 10 درصد از همه سرطان ها ژنتیکی یا ارثی هستند. به ندرت اتفاق می افتد که تومور مغزی به صورت ژنتیکی به ارث برسد. اگر چندین نفر در خانواده شما تشخیص تومور مغزی را دریافت کرده اند، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند یک مشاور ژنتیک را به شما توصیه کند.
سن
خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن افزایش می یابد.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مانند مواد شیمیایی که ممکن است در محیط کار پیدا کنید، می تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد. موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی فهرستی از مواد شیمیایی بالقوه سرطان زا موجود در محل کار را نگه می دارد.
قرار گرفتن در معرض تشعشع
افرادی که در معرض تشعشعات یونیزان قرار گرفته اند، خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش می دهند. شما می توانید از طریق درمان های سرطان با تشعشع بالا در معرض تشعشعات یونیزان قرار بگیرید. شما همچنین می توانید در معرض تشعشعات ناشی از نشت هسته ای قرار بگیرید.
حوادث نیروگاه هسته ای در فوکوشیما و چرنوبیل نمونه هایی از نحوه قرار گرفتن مردم در معرض تشعشعات یونیزان است.
سابقه آبله مرغان وجود ندارد
مطابق بابررسی سال 2016 منتشر شده در Cancer Medicine، داشتن سابقه آبله مرغان در دوران کودکی با 21 درصد کاهش خطر ابتلا به گلیوما همراه است.
علائم تومور مغزی چیست؟
علائم تومورهای مغزی به محل و اندازه تومور بستگی دارد. برخی از تومورها با حمله به بافت مغز باعث آسیب مستقیم می شوند و برخی از تومورها باعث فشار بر مغز اطراف می شوند.
هنگامی که یک تومور در حال رشد به بافت مغز شما فشار می آورد، علائم قابل توجهی خواهید داشت.
سردرد یکی از علائم شایع تومور مغزی است. ممکن است سردردهایی را تجربه کنید که:
- این سردرد ها در صبح و هنگام بیدار شدن بدتر هستند
- هنگام خواب رخ می دهد
- با سرفه، عطسه یا ورزش بدتر می شوند
همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- استفراغ
- تاری دید یا دوبینی
- گیجی
- تشنج (به ویژه در بزرگسالان)
- ضعف اندام یا قسمتی از صورت
- تغییر در عملکرد ذهنی
سایر علائم رایج عبارتند از :
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- مشکل در نوشتن یا خواندن
- تغییر در توانایی شنیدن، چشایی یا بویایی
- کاهش هوشیاری، که ممکن است شامل خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری باشد
- مشکل در بلع
- سرگیجه
- مشکلات چشمی، مانند افتادگی پلک ها و نابرابر بودن مردمک ها
- حرکات غیر قابل کنترل
- لرزش دست
- از دست دادن تعادل
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- بی حسی یا گزگز در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن یا درک آنچه دیگران می گویند
- تغییرات در خلق و خو، شخصیت، عواطف و رفتار
- مشکل در راه رفتن
- ضعف عضلانی در صورت، بازو یا پا
علائم تومورهای هیپوفیز
علائم زیر ممکن است با تومورهای هیپوفیز رخ دهد:
- ترشحات نوک سینه یا گالاکتوره
- عدم قاعدگی در زنان
- ایجاد بافت سینه در مردان یا ژنیکوماستی
- بزرگ شدن دست ها و پاها
- حساسیت به گرما یا سرما
- افزایش مقدار موهای بدن یا هیرسوتیسم
- فشار خون پایین
- چاقی
- تغییرات در بینایی، مانند تاری دید یا دید تونلی
چگونه تومورهای مغزی تشخیص داده می شوند؟
تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و نگاه به سابقه پزشکی شما آغاز می شود.
معاینه فیزیکی شامل یک معاینه عصبی بسیار دقیق است. پزشک آزمایشی انجام می دهد تا ببیند آیا اعصاب جمجمه شما سالم هستند یا خیر. اینها اعصابی هستند که از مغز شما منشا می گیرند.
پزشک با یک افتالموسکوپ به داخل چشم‌های شما نگاه می‌کند، که ابزاری است که نور را از طریق مردمک‌های شما و به شبکیه چشم می‌تاباند.
این به پزشک شما اجازه می دهد تا نحوه واکنش مردمک چشم شما به نور را بررسی کند. همچنین به پزشک اجازه می دهد تا مستقیماً به چشمان شما نگاه کند تا ببیند که آیا تورم عصب بینایی وجود دارد یا خیر. هنگامی که فشار داخل جمجمه افزایش می یابد، تغییراتی در عصب بینایی ممکن است رخ دهد.
پزشک همچنین ممکن است موارد زیر را ارزیابی کند:
- قدرت عضلانی
- هماهنگی
- حافظه
- توانایی انجام محاسبات ریاضی
پزشک شما ممکن است پس از اتمام معاینه فیزیکی آزمایش های بیشتری را تجویز کند. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
سی تی اسکن سر
سی تی اسکن روش هایی است که پزشک شما می تواند اسکن دقیق تری از بدن شما نسبت به دستگاه اشعه ایکس انجام دهد. این را می توان با یا بدون کنتراست انجام داد.
کنتراست در سی تی اسکن سر با استفاده از رنگ مخصوصی به دست می آید که به پزشکان کمک می کند برخی ساختارها مانند رگ های خونی را با وضوح بیشتری ببینند.
ام آر آی سر
اگر از سر خود MRI انجام دهید ، می توان از رنگ مخصوصی برای کمک به پزشک در تشخیص تومورها استفاده کرد. ام آر آی با سی تی اسکن متفاوت است زیرا از اشعه استفاده نمی کند و عموماً تصاویر بسیار دقیق تری از ساختارهای خود مغز ارائه می دهد.
آنژیوگرافی
این مطالعه از رنگی استفاده می کند که به شریان شما، معمولاً در ناحیه کشاله ران، تزریق می شود. رنگ به شریان های مغز شما می رود. این امر به پزشک شما اجازه می دهد تا ببیند منبع خونی تومورها چگونه است. این اطلاعات در زمان جراحی مفید است.
اشعه ایکس جمجمه
تومورهای مغزی می‌توانند باعث شکست امواج اشعه ایکس در استخوان‌های جمجمه شوند، و عکس‌برداری با اشعه ایکس خاص می‌تواند نشان دهد که آیا این اتفاق افتاده است یا خیر. این اشعه ایکس همچنین می تواند رسوبات کلسیم را که گاهی اوقات در داخل تومور وجود دارد، جذب کند. اگر سرطان به استخوان‌های شما منتقل شده باشد، ممکن است رسوبات کلسیم در جریان خون شما وجود باشد.
بیوپسی
یک قطعه کوچک از تومور در طول بیوپسی نمونه برداری میشود. متخصصی به نام نوروپاتولوژیست آن را بررسی می کند. بیوپسی مشخص می کند که آیا سلول های تومور خوش خیم یا بدخیم هستند. همچنین تعیین می کند که آیا سرطان از مغز شما منشا گرفته است یا از قسمت دیگری از بدن شما.
درمان تومورهای مغزی
درمان تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- محل تومور
- سلامت عمومی شما
رایج ترین درمان برای تومورهای بدخیم مغز، جراحی است. هدف این است که تا آنجا که ممکن است سرطان را بدون آسیب رساندن به بخش های سالم مغز از بین ببرید.
در حالی که محل برخی از تومورها امکان حذف ایمن را فراهم می کند، سایر تومورها ممکن است در ناحیه ای قرار داشته باشند که میزان برداشتن تومور را محدود می کند. حتی حذف جزئی سرطان مغز می تواند مفید باشد.
خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم خطرناک بالینی نیز با جراحی برداشته می شوند. تومورهای متاستاتیک مغز بر اساس دستورالعمل های مربوط به نوع سرطان اصلی درمان می شوند.
جراحی را می توان با درمان های دیگر مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب کرد.
فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی می تواند به بهبودی پس از جراحی مغز و اعصاب کمک کند.
سوالاتی که باید از پزشک در مورد تومورهای مغزی پرسید
اگر تشخیص تومور مغزی را دریافت کرده اید، چندین سوال وجود دارد که ممکن است بخواهید قبل، در طول و بعد از درمان از تیم مراقبت خود بپرسید.
در اینجا چند سوال وجود دارد که باید از پزشک خود بپرسید:
- چه نوع تومور مغزی دارم؟
- آیا تومور من خوش خیم است یا بدخیم؟
- تومور در کجا قرار دارد و آیا به مناطق دیگری سرایت کرده است؟
- آیا باید نظر دوم یک متخصص دیگر را هم داشته باشم؟
- گزینه های درمانی برای من چیست؟
- درمان چقدر طول می کشد و چه انتظاری باید داشته باشم؟
- چگونه می توانم عوارض جانبی را که ممکن است در طول درمان تجربه کنم مدیریت کنم؟
- چشم انداز وضعیت من چیست؟
- آیا کاری هست که برای آماده شدن برای درمان انجام دهم؟
- آیا می توانید یک متخصص بهداشت روان را توصیه کنید که اگر احساس ناراحتی، اضطراب یا افسردگی کردم، بتوانم با او صحبت کنم؟
چشم انداز
درمان تومورهای خوش خیم مغز اغلب موفقیت آمیز است و امکان بهبودی کامل وجود دارد.
با این حال، چشم انداز تومور مغزی می تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد، از جمله:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- محل تومور
- سلامت عمومی شما
جستجوی زودهنگام درمان می تواند از عوارضی که ممکن است با رشد تومور و فشار بر جمجمه و بافت مغز رخ دهد، جلوگیری کند. همچنین ممکن است به جلوگیری از گسترش تومورهای بدخیم به سایر بافت های مغز کمک کند.
پزشک شما می تواند به تعیین بهترین روش درمانی برای شما کمک کند تا از عوارض جلوگیری کنید و علائمی را که ممکن است تجربه کنید مدیریت کنید.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.