تحریک مغناطیسی مغز و لکنت: مروری بر پژوهش‌ها

لکنت یک اختلال گفتاری پیچیده است که با قطع و وصل شدن در روانی گفتار همراه است. این اختلال نه تنها جنبه‌های رفتاری، بلکه جنبه‌های عصبی نیز دارد که با استفاده از روش‌هایی نظیر تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. TMS یک روش غیرتهاجمی است که با تحریک مغناطیسی نواحی خاصی از مغز به درک بهتر مکانیسم‌های عصبی مرتبط با لکنت کمک می‌کند.

شواهد علمی

1. تفاوت در برانگیختگی نیمکره‌ها
   • در افراد مبتلا به لکنت، تحریک‌پذیری نیمکره چپ نسبت به نیمکره راست کاهش یافته است، در حالی که در افراد عادی نیمکره چپ معمولاً برتری دارد. این تفاوت ممکن است به عدم تعادل در کنترل گفتار منجر شود (Barwood et al., 2013).
2. کاهش بازداری و تسهیل در نواحی موتور اولیه
   • بررسی‌های TMS نشان داده است که افراد مبتلا به لکنت در نواحی حرکتی زبان کاهش بازداری داخلی و تسهیل را تجربه می‌کنند. این تغییرات به تنظیم نادرست فعالیت‌های حرکتی گفتار مرتبط است (Neef et al., 2011).
3. استفاده از TMS برای درمان لکنت
   • TMS در کنار روش‌های رفتاری نظیر تمرینات گفتاری ریتمیک، می‌تواند روانی گفتار را در افراد لکنتی بهبود بخشد. به‌ویژه تحریک ناحیه موتور کمکی (SMA) می‌تواند کنترل حرکتی مرتبط با گفتار را بهبود دهد (Bakhtiar et al., 2024).
4. تغییر در الگوهای بازداری و تحریک در مغز
   • لکنت با افزایش بازداری داخلی در قشر حرکتی چپ مرتبط است. این امر می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر عصبی برای لکنت پایدار در نظر گرفته شود و مسیرهای درمانی جدیدی مانند تحریک مغناطیسی هدفمند را فراهم کند (Busan et al., 2016).
5. نتایج بالینی تحریک الکتریکی مستقیم مغزی (tDCS)
   • تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از تحریک الکتریکی مستقیم (tDCS) همراه با روش‌های رفتاری می‌تواند لکنت را به‌ویژه در مهارت‌های خواندن و گفتار بهبود بخشد. این روش به‌عنوان مکملی برای درمان‌های روانی-حرکتی مورد بررسی قرار گرفته است (Chesters et al., 2018).

تحریک مغناطیسی و الکتریکی مغز ابزارهای بالقوه‌ای برای درک و درمان لکنت هستند. این تکنیک‌ها با تأثیر بر نواحی عصبی مرتبط با گفتار، می‌توانند به بهبود روانی گفتار و کاهش شدت لکنت کمک کنند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای بهینه‌سازی این روش‌ها و تعیین تأثیرات بلندمدت آن‌ها لازم است.

ناحیه‌ای از مغز که بیشتر برای درمان لکنت مورد هدف قرار می‌گیرد، ناحیه موتور تکمیلی (SMA) است. این ناحیه نقش حیاتی در آغاز، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی صحبت دارد که همه از اجزای کلیدی تولید گفتار روان محسوب می‌شوند. مطالعاتی که از تکنیک‌هایی مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) استفاده کرده‌اند، نتایج مهمی در خصوص نقش SMA در لکنت به دست آورده‌اند.

1. SMA و تأخیر در فعال‌سازی عصبی: یکی از مطالعات نشان داده است که افراد دارای لکنت (PWS) تأخیر در فعال‌سازی عصبی در SMA نسبت به سخنوران روان دارند، به‌ویژه در مراحل اولیه تولید گفتار. این تأخیر ممکن است باعث مشکلات هماهنگی حرکتی در لکنت شود. علاوه بر این، در افراد دارای لکنت، فعالیت عصبی جبرانی در نیمکره راست مشاهده می‌شود که نیاز به مداخله در SMA برای اصلاح این تأخیرها را نشان می‌دهد (Busan et al., 2019).
2. تحریک مغزی SMA: یک مطالعه دیگر بر تحریک SMA با استفاده از TMS تکراری (rTMS) تمرکز داشته و اثرات آن را بر شدت لکنت بررسی کرده است. این مطالعه نشان داده که تحریک تحریکی SMA در ترکیب با آموزش گفتار ریتمیک منجر به بهبود روانی گفتار می‌شود، به‌ویژه در وظایفی که نیاز به کنترل حرکتی بیشتری دارند، مانند تمرین‌های زبانی پیچیده. با این حال، بهبودها در شرایط خاصی از گفتار بیشتر مشاهده شد، که نشان می‌دهد SMA می‌تواند هدف مناسبی برای بهبود کنترل حرکتی گفتار باشد (Ingham, 2001; Busan et al., 2020).

در نتیجه، SMA یک ناحیه کلیدی است که باید برای مداخلات درمانی لکنت هدف قرار گیرد. تحریک این ناحیه می‌تواند به اصلاح تأخیرهای هماهنگی حرکتی گفتار که معمولاً در افراد دارای لکنت مشاهده می‌شود، کمک کند و به این ترتیب روانی گفتار و عملکرد گفتاری را در شرایط چالش‌برانگیز بهبود بخشد.

فرکانس بهینه برای تحریک :

1. TMS فرکانس بالا (5-20 هرتز): تحریک مغناطیسی تکراری با فرکانس بالا (rTMS) برای تحریک ناحیه SMA معمولاً برای افزایش فعالیت عصبی استفاده می‌شود. این روش تحریک معمولاً در توانبخشی کنترل حرکت و سخنرانی استفاده می‌شود، زیرا می‌تواند دخالت SMA را در برنامه‌ریزی و اجرای حرکت تعدیل کند. به‌ویژه در درمان لکنت، تحریک با فرکانس بالا بر کاهش شدت لکنت و بهبود روانی سخن گفتن تأثیر مثبت دارد (Bakhtiar et al., 2024).
2. فرکانس و زمان‌بندی تحریک برای لکنت: یکی از مقالات اشاره می‌کند که ترکیب آموزش سخنرانی ریتمیک با rTMS بر SMA در بزرگسالانی که لکنت دارند (AWS) باعث بهبود روانی در تولید سخنرانی در موقعیت‌هایی شد که نیاز به کنترل حرکتی بیشتری داشتند. نتایج نشان داد که این روش با تحریک مکرر rTMS تأثیرات مثبتی در کاهش لکنت دارد (Bakhtiar et al., 2024).
3. اثر مدت زمان تحریک: مطالعات نشان داده‌اند که اثرات TMS بر لکنت معمولاً در 20 دقیقه اول تحریک برجسته‌تر است و در این مدت کاهش چشمگیری در فرکانس لکنت مشاهده می‌شود (Christensen & Lingwall, 1983).
4. rTMS زیر آستانه: برای تحریک زیر آستانه، جایی که rTMS با فرکانس‌های پایین‌تر از حد تحریک عضلات اعمال می‌شود، مشخص شد که این تحریک بر نواحی مغزی مانند SMA و کورتکس پیش‌موتور جانبی تأثیرگذار است (Bestmann et al., 2003). این فرکانس‌ها معمولاً پایین‌تر از 4 هرتز هستند، اما همچنان می‌توانند شبکه‌های مرتبط با کنترل حرکتی را تحت تأثیر قرار دهند.

Dr. AM Kamali

درباره نویسنده

دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.

دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.