با تحریک عصب واگ در گوش با الکترود می توان درد مزمن را کاهش داد. در یک مطالعه میکروآناتومیک، گوش انسان در مقیاس میکرومتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یک مدل رایانه ای ایجاد شد که به دانشمندان این امکان را می دهد تا نقاط بهینه و اشکال بهینه ی پالس های الکتریکی را برای تحریک الکتریکی پیدا کنند. اکنون نتایج با موفقیت روی بیماران آزمایش شده است.
عصب واگ نقش مهمی در بدن ما دارد. از الیاف مختلفی تشکیل شده است که برخی از آنها به اندامهای داخلی متصل می شوند، اما عصب واگ را می توان در گوش نیز یافت که برای عملکردهای مختلف بدن از جمله درک درد از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، تحقیقات زیادی در مورد نحوه تحریک عصب واگ به طور مؤثر و به آرامی با الکترودهای خاص انجام شده است.
اکنون یک گام مهم به جلو با همکاری بین TU Wien (وین) و MedUni Vienna حاصل شده است: میکروآناتومی شاخه های عصبی واگ در گوش انسان، در رابطه با رگ های خونی گوش، با دقت میکرومتر مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس یک مدل رایانه ای سه بعدی برای محاسبه تحریک بهینه شاخه های عصبی با استفاده از الکترودهای کوچک سوزنی شکل ایجاد شد. این نتایج بر روی بیماران آزمایش شد. به این ترتیب، می توان الگوی تحریک جدیدی را تعیین کرد، که عصب واگ را به ویژه در گوش تحریک می کند.
الکترودهای ریز به طور مستقیم روی گوش
تیم پروفسور Eugenijus Kaniusas (موسسه مهندسی مایکروویو و مدار، TU وین) با همکاری دانشگاه علوم پزشکی وین قبلاً مطالعات متعددی را انجام داده اند که در آنها درد مزمن یا حتی اختلالات گردش خون محیطی با تحریک الکتریکی عصب واگ در گوش بهبود می یابند. در این فرایند، الکترودهای کوچک مستقیماً درون گوش قرار می گیرند که پس از آن – با کنترل یک وسیله قابل حمل کوچک که روی گردن قرار گرفته است – کنترل می شوند و پالس های الکتریکی خاصی ایجاد می کنند.
با این وجود، یک چالش بزرگ، اتصال الکترودها در مکان مناسب است. Eugenijus Kaniusas توضیح می دهد: “این مهم است که به رگ های خونی آسیب نرسانید و الکترودها باید دقیقاً در فاصله مناسب از عصب قرار گیرند.” اگر الکترود خیلی دور باشد، عصب به هیچ وجه تحریک نمی شود. اگر خیلی نزدیک باشد، سیگنال خیلی قوی است و منجر به انسداد عصب می شود. عصب می تواند به مرور زمان به اصطلاح “خسته شود” و درنهایت ارسال سیگنال ها به مغز متوقف شود.
درحال حاضر پزشکان هنگام قرار دادن الکترودها در گوش، باید به تجربه اعتماد کنند. اکنون، برای اولین بار، یک مطالعه میکروآناتومیک برای بررسی جزئیات مکانی الیاف عصبی و رگ های خونی در گوش انجام شده است. برای این منظور، تصاویر مقطعی از نمونه های بافت در وضوح بالا عکسبرداری شده و سپس توسط بابک دبیری رازلیگی، محقق تیم Eugenijus Kaniusas با یک مدل سه بعدی روی رایانه، ترکیب شده است.
پروفسور Wolfgang J. از MedUni وین توضیح می دهد: “رگ های خونی با ساطع کردن نور از گوش می توانند به وضوح در بیماران قابل مشاهده باشند.” با این حال، اعصاب دیده نمی شوند. اندازه گیری های میکروآناتومیک بدن ما در بدن اهدا کنندگان، دقیقاً به ما می گوید که اعصاب در ارتباط با رگ های خونی چگونه است، و همچنین فاصله بین رگ های خونی و اعصاب در موقعیت های مهم خاصی از گوش وجود دارد. این به ما کمک می کند تا یک مکان مناسب برای قرار دادن الکترودهای تحریکی پیدا کنیم. ”
سیگنال سه فاز برای تحریک بهینه
همچنین می توان از مدل رایانه برای محاسبه سیگنالهای الکتریکی استفاده کرد. نه تنها قدرت سیگنال مهم است، بلکه شکل آن نیز اهمیت دارد: “در شبیه سازی رایانه ای ما، برای اولین بار نشان داده شد که از دیدگاه بیوفیزیکی، الگوی سیگنال سه فازی باید مفید باشد، سه الکترود مختلف هر یک پالسهای الکتریکی نوسانی را ارائه می دهند، اما این پالس ها همزمان نیستند و نیاز به تأخیر زمانی خاص دارد.
این نوع تحریک روی افرادی که از درد مزمن رنج می بردند آزمایش شد – و آزمایشات نشان داد که در واقع الگوی تحریک سه فاز بسیار مؤثر است.
Eugenijus Kaniusas اذعان می دارد: “تحریک عصب واگ یک روش امیدوار کننده است، تأثیر آن با یافته های جدید ما تأیید شده است و اکنون در حال بهبودی بیشتر است.” “تحریک عصب واگ اغلب گزینه نجات بخشی است، به خصوص برای مبتلایان به درد مزمن که قبلاً با روشهای دیگری درمان شده اند و دیگر به داروها پاسخ نمی دهند.”
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
منبع:
High-Resolution Episcopic Imaging for Visualization of Dermal Arteries and Nerves of the Auricular Cymba Conchae in Humans. Frontiers in Neuroanatomy, 2020
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.