داده های بسیاری نشان می دهند که قرار گرفتن بیش از حد کودکان در مقابل تلویزیون یا رایانه می تواند تأثیرات منفی بر رشد آنها بگذارد، مشکلاتی مرتبط با حافظه، توجه و مهارت های زبانی. اخیرا محققان در JAMA Pediatrics گزارش دادند که مدت زمانی که کودک در مقابل صفحه نمایش یا تلویزیون قرار می گیرد، با ضعیف بودن در فاکتورهای اصلی رشد مانند مهارت های ارتباطی، حل مسئله و تعامل های اجتماعی در بین بچه های خردسال با گذشت زمان مرتبط است.
شری مادیگان، استادیار روانشناسی دانشگاه کلگری در کانادا و همکارانش، در مطالعه 3444 مادر و کودک ثبت نام شده در پروژه All Our Families، که کودکان خردسال از دو تا پنج ساله بودند، مورد بررسی قرار دادند.
مادران گزارش دادند که فرزندانشان چه مقداراز یک روز معمولی را در مقابل یک تلویزیون یا صفحه نمایش و رایانه می گذراند، و همچنین با پاسخ دادن به سؤالات در مورد مهارت های ارتباطی، رفتار و تعامل های اجتماعی فرزندانشان، درمورد فاکتورهای رشدی آن ها آگاهی کسب کردند.
داده ها در ابتدای مطالعه، وقتی بچه ها دو ساله بودند جمع آوری شد، و در سه و پنج سالگی جمع آوری داده دوباره انجام شد.
بسیاری از مطالعات، ارتباط بین مدت زمان قرار گرفتن درمعرض صفحه نمایش و مسائل مربوط به رشد را در یک مقطع زمانی بررسی کرده اند، اما با پیگیری کودکان در طی سالهای متمادی، مادگان و تیم وی می توانند درباره چگونگی ارتباط مدت زمان نگاه کردن به صفحه نمایش و رشد، اطلاعات بیشتری کسب کنند.
به عنوان مثال، در حالی که برخی از مطالعات نشان می دهد که افزایش زمان قرار گرفتن در معرض صفحه نمایش ممکن است به کندتر شدن رشد کمک کند، همچنین ممکن است والدین کودکانی را که دارای مشکلات رفتاری هستند و در رشد تأخیر دارند، احتمالاً از فیلم، تلویزیون یا بازی های ویدئویی برای آرام نگه داشتن فرزندشان استفاده می کنند.
مادیگان دریافت که به طور متوسط، کودکان در این مطالعه حدود 2-3 ساعت در روز را جلوی صفحه نمایش می گذرانند. (آکادمی اطفال آمریکا در حال حاضر توصیه می کند کودکان نوپا و خردسالان بیش از یک ساعت در روز را برای تماشای برنامه های با کیفیت آموزشی صرف نکنند.)
محققان دریافتند که با گذشت زمان، کودکانی که وقت بیشتری را صرف استفاده از تلویزیون یا رایانه می کردند، در واقع عملکرد ضعیف تری در آزمون های ارزیابی رشد نشان دادند.
اما آنها شواهدی مبنی بر، عکس این موضوع پیدا نکردند. به نظر نمی رسید کودکانی که دارای مشکلات رشدی هستند بیشتر روی قرار گرفتن در مقابل صفحه نمایش یا تلویزیون وقت بگذارند.
این نتایج وارتباطات، حتی با وجود عوامل تاثیر گذار دیگر، از جمله سطح سواد و آگاهی والدین، چگونگی فعالیت جسمی کودکان و اینکه آیا والدین مرتباً برای فرزندان خود کتاب می خوانند، همچنان پابرجا ماند.
مادیگان اظهار می کند: “نتایج نشان می دهند که زمان قرار گرفتن در مقابل صفحه نمایش، به ویژه هنگامی که کودکان دو تا پنج ساله باشند، تأثیر ماندگاری دارد. در واقع، کودکان در این سن دوره ای از پیشرفت فوق العاده را پشت سر می گذارند.”
این امر به شدت دستورالعمل های متخصصین را تایید می کند که توصیه می کنند زمان قرار گرفتن در مقابل صفحه نمایش را برای کودکان خردسال محدود کنند، هنگامی که مغز به سرعت در حال توسعه اتصالات جدید و یادگیری از هر نشانه ای است که دریافت می کند.
مادگان بیان می کند: “با گذراندن وقت در مقابل تلویزیون و یا انواع دیگر صفحه نمایش، انواع فرصت ها برای یادگیری و رشد از دست می روند.” “وقتی کودک در حال تماشای صفحه نمایش است، او فرصت پیاده روی، صحبت و تعامل با دیگران را از دست می دهد.”
البته نحوه استفاده کودکان از تلویزیون یا رایانه نیز مهم است. به عنوان مثال، تماشا با والدین می تواند تجربه را جذاب تر و منفعل تر جلوه دهد و حتی می تواند فرصتی برای یادگیری و توسعه مهارت های اجتماعی فراهم کند. او خاطر نشان می کند “خانواده ها می توانند عادت به استفاده از رسانه به شکل سالم داشته باشند.”
“وقتی والدین با فرزندان خود تلویزیون تماشا می کنند، می توانند نکات جالبی را ذکر کنند و در مهارت و یادگیری زبان نقش داشته باشند.”
برای اطلاعات بیشتر به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.