وقتی خونرسانی مغز ناکافی باشد، سکته مغزی رخ می دهد. علائم سکته مغزی (به عنوان مثال، از دست دادن عملکرد بازو، پا یا تکلم) نشان دهنده یک اورژانس پزشکی است. زیرا بدون درمان، سلول های مغزی محروم از خون به سرعت آسیب می بینند یا می میرند. این اتفاق منجر به آسیب مغزی، ناتوانی جدی یا مرگ می شود. اگر متوجه بروز علائم سکته مغزی در فردی شدید با شماره 115 تماس بگیرید.
علائم سکته مغزی
علائم اولیه سکته مغزی می تواند در فردی به طور ناگهانی رخ دهد. این علائم سکته را بشناسید:
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در درک یا سردرگمی، به خصوص با کارهای ساده
- مشکل در قدرت عضلانی، به خصوص در یک طرف بدن
- بی حسی، به خصوص در یک طرف بدن
- سردرد شدید
- تغییرات بینایی (در یک یا هر دو چشم)
- مشکل در بلعیدن
- افتادگی صورت در یک طرف
نشانه های سکته مغزی
F.A.S.T. این آزمایش در سال 1998 برای کمک به کارکنان آمبولانس در انگلستان طراحی شد تا به سرعت سکته مغزی را ارزیابی کنند. رایج ترین علائم سکته مغزی را در نظر می گیرد و برای کمک به ارزیابی سریع سکته با آموزش بسیار کم طراحی شده است.
سریع. تست F به معنای صورت: اگر یک طرف صورت افتادگی داشته باشد، نشانه سکته احتمالی است.
A به معنی بازوها: اگر فرد نتواند هر دو دست خود را بیرون نگه دارد، این یکی دیگر از علائم احتمالی سکته مغزی است.
S به معنای گفتار است: نامفهوم بودن کلمات و درک ضعیف جملات ساده یکی دیگر از علائم احتمالی سکته مغزی است.
T به معنای زمان است: اگر هر یک از علائم FAS مثبت باشد، زمان آن رسیده است که فوراً با 115 تماس بگیرید.
سکته مغزی و مغز
تست FAST برای سکته را به خاطر بسپارید. “T” در FAST همچنین به این معنی است که هرچه مغز طولانی تر از جریان خون خود مسدود شود (معمولاً به دلیل لخته شدن خون)، آسیب مغزی ممکن است بیشتر شود.
برای بسیاری از بیماران، محدودیت زمانی برای تشخیص و درمان چنین لخته ای معمولاً در عرض 3 ساعت است (بعضی پزشکان کمی بیشتر پیشنهاد می کنند). در برخی از بیماران واجد شرایط، استفاده از یک داروی لخته شکن ممکن است برای حل کردن لخته و بازگرداندن جریان خون استفاده شود.
همه بیماران واجد شرایط این درمان نیستند. همچنین برخی از خطرات مانند خونریزی مرتبط با این درمان وجود دارد که ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. سکته مغزی عامل اصلی ناتوانی طولانی مدت در افراد است.
دو نوع اصلی سکته مغزی (ایسکمیک و هموراژیک) وجود دارد:
درمان آنها متفاوت است. آنها اغلب به صورت اورژانسی با سی تی اسکن سر (یا اسکن MRI) تشخیص داده می شوند.
سکته مغزی ایسکمیک
این تصویر سی تی اسکن یک سکته مغزی ایسکمیک را نشان می دهد که مسئول حدود 80 تا 90 درصد تمام سکته ها است.
سکته های مغزی ایسکمیک در اثر لخته هایی ایجاد می شوند که جریان خون به مغز را کاهش یا متوقف می کنند. لخته ممکن است در جای دیگری از بدن ایجاد شود و به گردش در آید تا در رگ خونی مغز گیر کند. یا لخته ممکن است از مغز منشا بگیرد. سکته های ایسکمیک معمولاً به دو زیر گروه اصلی تقسیم می شوند:
ترومبوتیک و آمبولیک.
- سکته ترومبوتیک تقریبا نیمی از سکته های مغزی، سکته های ترومبوتیک هستند. سکته های ترومبوتیک زمانی ایجاد می شوند که لخته های خون در مغز به دلیل بیماری یا آسیب شریان مغزی ایجاد شود.
- سکته آمبولیک لخته شدن خون نیز باعث سکته آمبولیک می شود. با این حال، در مورد سکته های آمبولیک، لخته خون در یک سرخرگ خارج از مغز تشکیل می شود. اغلب این لخته‌های خون از قلب شروع می‌شوند و تا زمانی که در یک سرخرگ مغز قرار می‌گیرند حرکت می‌کنند. آسیب فیزیکی و عصبی ناشی از سکته های آمبولیک تقریباً فوری است.
سکته هموراژیک
این تصویر سکته مغزی هموراژیک را با استفاده از تصویر MRI نشان می دهد.
داخل دایره مشخص می کند که چه چیزی یک سکته مغزی هموراژیک را تشکیل می دهد. یک رگ خونی در مغز باز می شود و خون تحت فشار وارد مغز می شود و سایر رگ های خونی و سلول های مغز را فشرده می کند و باعث آسیب و مرگ می شود.
این خونریزی در مغز به سختی متوقف می شود و به احتمال زیاد کشنده است. دو نوع سکته هموراژیک وجود دارد:
داخل مغزی و زیر عنکبوتیه.
- سکته مغزی داخل مغزی «درون مغزی» به سکته ای اشاره دارد که در اثر ترکیدن رگ خونی بیمار در مغز ایجاد می شود. سکته های داخل مغزی معمولاً به دلیل فشار خون بالا ایجاد می شوند.
- سکته مغزی زیر عنکبوتیه به خونریزی بلافاصله اطراف مغز در ناحیه سر به نام فضای زیر عنکبوتیه اشاره دارد. علامت اصلی سکته مغزی زیر عنکبوتیه، سردرد ناگهانی و شدید است که احتمالاً به دنبال احساس ترکیدن یا تکان خوردن ایجاد می شود. عوامل زیادی می توانند باعث سکته مغزی ساب آراکنوئید شوند. از جمله آسیب به سر، رقیق کننده های خون، اختلالات خونریزی و خونریزی ناشی از درهم پیچیده شدن رگ های خونی که به عنوان ناهنجاری شریانی وریدی شناخته می شود.
سکته کوچک (TIA)
“سکته های کوچک” (که حملات ایسکمیک گذرا یا TIA نیز نامیده می شود) انسداد موقت رگ های خونی در مغز است. TIA می تواند علائم خفیف سکته مغزی را ایجاد کند که برطرف می شود.
TIA اغلب قبل از وقوع سکته رخ می دهد. بنابراین به عنوان علائم هشدار دهنده ای عمل می کند که فرد ممکن است به درمان پیشگیرانه سکته مغزی نیاز داشته باشد. علائم کوتاه سکته مغزی؛ گیجی، ضعف، بی حالی، فلج، افتادگی صورت، از دست دادن بینایی است. درمان کوتاه سکته مغزی کوچک ممکن است شامل دارو، تغییر در شیوه زندگی و احتمالاً جراحی برای کاهش احتمال وقوع سکته دیگر باشد.
چه چیزی باعث سکته مغزی می شود؟
علل شایع سکته مغزی از عروق خونی خارج و داخل مغز ناشی می شود. آترواسکلروز (سخت شدن شریان ها) زمانی رخ می دهد که پلاک ها (رسوبات کلسترول، کلسیم، چربی و سایر مواد) رگ را باریک می کند و تشکیل لخته را آسان می کند و رگ را مسدود می کند. لخته‌ها تنها می‌توانند آزاد شوند تا به عروق کوچک‌تر داخل مغز بروند و آنها را مسدود کنند. رگ های خونی درون خود مغز می توانند این پلاک را جمع کنند. گاهی اوقات، عروق ضعیف ممکن است ترکیده و در مغز خونریزی کنند.
شرایط رایجی که خطر سکته مغزی را در افراد افزایش می دهد عبارتند از فشار خون بالا، سطح کلسترول بالا، دیابت و چاقی. مردم می توانند با رسیدگی به این مشکلات خطر سکته مغزی را کاهش دهند.
سبک زندگی
افراد همچنین می توانند با تغییر برخی از جنبه های سبک زندگی خود، خطر سکته مغزی خود را کاهش دهند. به عنوان مثال، افرادی که سیگار را ترک می‌کنند، یک برنامه ورزشی ثابت را شروع می‌کنند و مصرف الکل خود را محدود می‌کنند. می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند.
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.