ممکن است برای والدین دشوار باشد که تشخیص دهند فرزندشان اختلال خواب دارد. مطالعات اخیر تخمین می زند که تقریباً 30٪ از کودکان ممکن است گاهی اوقات در زندگی خود، دچار اختلال خواب شوند. در حالی که اختلالات خواب می تواند با شدت های مختلفی همراه باشد، اما اکثر آنها قابل درمان هستند. نکته مهم این است که والدین علائم اختلالات خواب را بطور کامل تشخیص دهند تا بتوانند مشکلات خواب فرزند خود را به طوراساسی بهبود بخشند، نه اینکه فقط علائم رااز میان بردارند.
یکی از مهمترین کلیدها در درک چگونگی شناسایی مشکلات خواب کودکان، داشتن اطلاعات در مورد میزان خواب مناسب با سنشان می باشد.
کودکان به چه میزان خواب نیاز دارند؟
1-4 هفتگی– نوزادان تقریباً 16 تا 17 ساعت در روز می خوابند و دوره های بیداری 1-3 ساعت به طول می انجامند. با این حال، اکثر نوزادان چرخه خواب شبانه و روز در بدن آن ها هنوز ایجاد نشده است، بنابراین دوره خواب و بیداری آنها می تواند در ساعات روز، متفاوت باشد. بیشتر والدین برای همراه شدن با نوزادان ناچارند برنامه خواب خود را تنظیم کنند.
1-4 ماهگی – نوزادان در این سن هنوز هم به همان میزان 1-4 هفتگی می خوابند، اما چرخه خواب شبانه / روز آنها شروع می شود، و خواب آنها در شب طولانی تر است، اگرچه برای تغذیه و تغییرات دیگر نیز، گاهی بیدار می شوند.
4 ماه – 1 سال – نوزادان در این سن هنوز بین 14-15 ساعت خواب روزانه نیاز دارند. بسیاری از آنها قادر هستند بیشتر شب را بخوابند و در طول روز و عصر حداکثر 3 ساعت خواب را داشته باشند. در این دوره، مهم است که واقعاً شروع به ایجاد عادات خواب سالم برای فرزند خود کنید.
1-3 سال- بیشتر کودکان نوپا به حدود 12-14 ساعت خواب نیاز دارند، اما اغلب به دلیل برنامه والدین و فرزندان بزرگتر در خانه، کمتر می توانند بخوابند.
3-6 سال- تقریباً 11-12 ساعت خواب. کودکان خردسال این گروه هنوز ممکن است در طول روز به خواب کوتاه یا چرت زدن احتیاج داشته باشند، اما نیاز به چرت زدن یا خواب کوتاه، با ورود به کلاس اول کاهش می یابد.
7-12 سال- کودکان این گروه های سنی تمایل دارند حدوداً 10-12 ساعت خواب شبانه داشته باشند، اما اغلب فقط حدود 9-10 ساعت می خوابند.
13-18 سال- نوجوانان در این سن به حدود 8-10 ساعت خواب نیاز دارند، اما بندرت میزان کامل خواب مورد نیاز خود را دریافت می کنند. بعد از برنامه ها و فعالیت های مدرسه، اغلب تکالیف مدرسه، با خواب شبانه ی آنها تداخل دارد. بیشتر نوجوانان 6-8 ساعت خواب را می توانند داشته باشند.
علائم اختلال خواب در کودکان
1. خواب بیش از حد در روز (EDS )
EDS یکی از شایع ترین علائم اختلالات خواب در کودکان و بزرگسالان است. زیرا بیش از چند اختلال خواب منجر به خواب آلودگی در روز می شود. این غیر معمولی نیست که کودکان احساس خستگی بیش از حد کنند. با این حال، اگر خواب آلودگی در روز نسبتاً روتین و منظم اتفاق بیفتد، می تواند به یک اختلال خواب مرتبط باشد. حتی اگر به نظر برسد که آنها شب به اندازه کافی خوابیده اند.
اگر کودک شما در طول روز خواب آلوده است، در سنینی که اکثر بچه ها خواب کوتاه یا چرت زدن را ندارند، چرت می زند، صبح از خواب بیدار می شود، اما در طول روز کمبود انرژی دارد، ممکن است دچار EDS باشد. اختلالات خواب شایع که علائم بیماری EDS دارند عبارتند از: آپنه انسدادی خواب، نارسایی خون و سندرم پای بی قرار .
2. مشکل در خواب
اگر کودک شما غالباً در خوابیدن مشکل دارد، یا اغلب خیلی زودتر از حد معمول از خواب بیدار می شود، می تواند نشانه بی خوابی باشد. بی خوابی در کودکان ناشی از عوامل مختلفی از جمله: استرس، درد یا اختلالات روانی است. استرس می تواند از عوامل مختلفی به وجود آید از جمله مشکل در انجام تکالیف مدرسه، مسائل اجتماعی، مسائل خانوادگی یا تغییر در الگوهای زندگی معمولی مانند نقل مکان به یک محیط جدید.
3. خروپف
خروپف، به خودی خود مضر نیست. زیرا صرفاً صدایی است که ناشی از لرزش در قسمت هوایی فوقانی است. با این وجود، لرزش ها می توانند در اثر انسداد که در آن هوا به طور مؤثر به ریه ها نمی رسد، ایجاد شود، که می تواند به یک اختلال خواب منجر شود. خروپف در کودکان به اندازه ای که بزرگسالان علامت یک اختلال خواب است، در کودکان نیست. برخی از دلایل عمده خروپف در کودکان عبارتند از: عفونت های تنفسی، احتقان بینی، یک سپتوم انحرافی، یا لوزه های بزرگ شده و / یا آدنوئیدها.
با این وجود، چند کودک که خروپف می کنند ممکن است دچار آپنه انسدادی خواب (OSA) باشند که می تواند ناشی از برخی دلایل خروپف باشد. تقریبا 3٪ از کودکان دچار آپنه انسدادی خواب هستند.
4.Nightmares یا کابوس ها
کابوسها خوابهایی وحشتناک هستند که در هنگام خواب REM اتفاق می افتند و می توانند کودک را از خواب بیدار کرده و احساس وحشت، تهدید و ترس را به او القا کرده و خوابیدن دوباره را برای آن ها دشوارکند. کابوس های گاه به گاه در کودکانی که از حدود 3 سالگی شروع می شوند بسیار متداول است و بیشتر در سنین 6 تا 10 سالگی رخ می دهد. معمولاً تعداد کابوسها بعد از 10 سالگی کاهش می یابد.
کابوسها اگر خیلی مکرر باشد می توانند منجر به اختلال خواب شوند و کودک را اغلب در طول شب بیدار کنند. بیدار شدن از خواب مکرر می تواند خواب کودکان را مختل کند و منجر به ابتلا به بیماری های عصبی، اضطراب و مشکلات رفتاری شود. کابوسها همچنین ممکن است توسط PTSD اختلال استرس پس از حادثه، ایجاد شوند.
5. وحشت های شبانه
وحشت های شبانه، از کابوس ها متمایز می باشند. زیرا، کودک هرگز به طور کامل از خواب بیدار نمی شود. از آنجا که کودک به ندرت در طول یک رویداد شبانه از خواب بیدار می شود، به اندازه کابوس ها برای آنها وحشتناک نیست. اما ممکن است دیدن والدین بسیار ترسناک باشد. غالباً در طول یک وحشت شبانه، کودک در رختخواب خواهد نشست و فریاد می زند یا گریه می کند. علائم جسمی دیگری نیز می تواند وجود داشته باشد از جمله: تعریق، تنفس سریع، افزایش ضربان قلب، چشم ها ممکن است باز باشد (اگرچه کودک در خواب است) و فشار عضلانی.
وحشت شبانه، اغلب کمتر از 5 دقیقه طول می کشد که کودک به ندرت از خواب بیدار می شود. بهتر است والدین سعی کنند کودک را از خواب بیدار نکنند زیرا ممکن است برای آنها بیشتر ترسناک باشد.
علل وحشت شبانه به یک سیستم عصبی مرکزی نابالغ مرتبط بوده و غالباً در بزرگسالی از بین خواهد رفت.
6. در خواب راه رفتن
راه رفتن در خواب در حدود 30٪ از کودکان بین 3 تا 7 سال بسیار رایج است. راه رفتن در خواب، زمانی اتفاق می افتد که کودک در حالی که هنوز خواب است، نیمه شب از رختخواب خارج شود. چشمان آنها ممکن است باز باشد. وقایع راه رفتن در خواب ممکن است بین 5 تا 15 دقیقه طول بکشد. اما گاهی طولانی تر است. راه رفتن در خواب می تواند خطرناک باشد به خصوص اگر کودک بین طبقات پایین و بالا در خواب راه برود، در حال روشن کردن وسایل و یا بیرون رفتن از خانه باشد. سعی کنید تا حد ممکن محیط فرزندتان را ایمن کنید تا از صدمات جلوگیری شود. همچنین توصیه نمی شود که در طول یک قسمت از خواب، فرد بیدار شود. زیرا ممکن است باعث ترس و سردرگمی در کودک شود.
7. شب ادراری
شب ادراری در بیشتر کودکان غیر معمول نیست، و به خودی خود دلیلی برای نگرانی نیست. شب ادراری به عنوان یک اختلال خواب در نظر گرفته نمی شود، مگر اینکه کودک بیشتر از پنج سال داشته باشد و حداقل هفته ای 2 بار به طور مرتب اپیزود داشته باشد.
عواملی مانند سابقه خانوادگی در شب ادراری، تاخیر در رشد، کنترل کم مثانه و پریشانی عاطفی، ممکن است باعث ایجاد شب ادراری شود. با این حال، اگر کودک شما به طور مکرر رختخواب خود را خیس می کند و همچنین خواب آلودگی روزانه را تجربه می کند، می تواند نشانه ای از آپنه انسدادی خواب باشد.
آنچه شما می توانید انجام دهید
اختلالات خواب در کودکان می تواند نه تنها آن ها را به کودکانی خسته و لجباز تبدیل کند، بلکه به انواع مشکلات رفتاری در خانه، مدرسه و زندگی اجتماعی آنها نیز منجر شود. اگر فکر می کنید کودکتان ممکن است دچار اختلال خواب باشد، اولین قدم، مراجعه به پزشک کودک و توضیح در مورد هرگونه مسائل مرتبط با خواب است که شما نیز داشته اید .
برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات خواب و تست خواب به موسسه سلامت مغز دانا، واحد خواب مراجعه کنید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.