اگر تا به حال وقتی خانه‌تان نامرتب است، احساس استرس، ناامیدی یا صرفاً آشفتگی کرده‌اید، احتمالاً ارتباط بین تمیزی و سلامت روان را تشخیص می‌دهید. به همین دلیل است که تمیز کردن و مرتب کردن خانه گاهی اوقات میتواند بسیار خوب و حتی تا حدودی درمانی باشد.
وقتی برخی افراد احساس آشفتگی یا استرس می‌کنند، ممکن است یوگا، ذهن آگاهی یا حتی ماساژ را امتحان کنند. برای برخی دیگر، گردگیری سریع قفسه‌ها، تمیز کردن آشپزخانه یا حتی مرتب کردن کمد به همان اندازه استفاده از یک برنامه ذهن آگاهی برای سلامت روانشان مفید است.
در واقع، برای برخی افراد، صرفا دیدن یک خانه تمیز و مرتب میتواند به آنها کمک کند تا حتی پس از یک روز طاقت‌فرسا، آرامش پیدا کنند و استرس خود را کاهش دهند.
ارتباط نظم محیط با سلامت روان در یک نگاه
شواهد نشان می‌دهد که داشتن یک محیط نامرتب و به‌هم‌ریخته میتواند استرس ایجاد کند و در توانایی تمرکز شما اختلال ایجاد کند، حداقل برای برخی افراد. عمل تمیز کردن و مرتب کردن خانه میتواند خلق و خوی شما را تقویت کند، به شما کمک کند بدن خود را بیشتر حرکت دهید، تمرکز را بهبود بخشید و به شما کمک کند تا احساس کنترل بیشتری بر محیط اطراف خود داشته باشید. در اینجا نگاهی دقیق‌تر به رابطه بین تمیزی و سلامت روان، از جمله مزایای تمیز کردن و نحوه گنجاندن یک برنامه تمیز کاری در زندگی شما، می‌اندازیم.
تأثیر منفی شلوغی و بی‌نظمی
تمیز نگه داشتن خانه و مشارکت در فرآیند تمیز کردن برای شما مفید است. در واقع، تحقیقات نشان می‌دهد که تمیز کردن – یا عدم تمیز کردن – میتواند تأثیر مستقیمی بر سلامت روان داشته باشد.
بی‌نظمی ممکن است به استرس کمک کند
تحقیقات نشان داده است که زندگی در یک محیط بهم ریخته استرس را افزایش می‌دهد. در این مطالعه، زنان جوان از یک نوزاد در یک محیط معمولی یا بهم ریخته مراقبت کردند. در حالی که به نظر نمی‌رسید هرج و مرج بر خلق و خو یا واکنش‌پذیری تأثیر بگذارد، سطح استرس فیزیکی برای زنانی که در خانه‌های بهم ریخته بودند، همچنان بالاتر بود. چنین یافته‌هایی نشان می‌دهد که والدین باید در نظر بگیرند که چگونه تمیزی و بهم ریختگی در خانه ممکن است بر سطح استرس آنها تأثیر بگذارد.
تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که کیفیت پایین‌تر مسکن، از جمله میزان تمیزی خانه، میتواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد.
بهم ریختگی ممکن است منجر به کاهش تمرکز، سردرگمی و تنش شود
در همین حال، محققان همچنین دریافته‌اند که بهم ریختگی میتواند تمرکز بر روی یک کار خاص را دشوار کند. به طور خاص، آنها کشف کردند که قشر بینایی فرد میتواند توسط اشیاء غیرمرتبط با یک کار خاص غرق شود و تمرکز و تکمیل پروژه‌ها را به طور موثر دشوارتر کند.
از برخی جهات، بهم ریختگی و آشفتگی با احساسات منفی مانند سردرگمی، تنش و تحریک‌پذیری مرتبط است، در حالی که یک خانه منظم احساسات مثبت‌تری مانند آرامش و احساس رفاه ایجاد می‌کند.
برای مغز، بهم ریختگی نشان دهنده کار ناتمام است و این عدم کامل بودن میتواند برای برخی افراد بسیار استرس‌زا باشد. این حقیقت به ویژه زمانی صادق است که افراد دغدغه‌های مهمی در زندگی خود دارند.
به‌هم‌ریختگی و آشفتگی میتواند استرس و اضطراب بیشتری ایجاد کند، اما با تمیز کردن، سازماندهی و کاهش بی‌نظمی، افراد می‌توانند محیط خود را کنترل کنند و محیطی آرامش‌بخش‌تر ایجاد کنند که به آنها کمک می‌کند تا بهتر روی مسائل مهمتر زندگی خود تمرکز کنند.
فواید تمیزی و مرتب‌سازی
تحقیقات نشان داده است که تمیز کردن میتواند تأثیرات مثبتی بر سلامت روان شما داشته باشد. به عنوان مثال، به شما کمک می‌کند تا حس کنترل بر محیط خود را به دست آورید و ذهن خود را درگیر یک فعالیت تکراری کنید که میتواند اثر آرامش‌بخشی داشته باشد.
همچنین مشخص شده است که تمیز کردن خلق و خوی فرد را بهبود می‌بخشد و همچنین حس موفقیت و رضایت را ایجاد می‌کند. دلایل زیادی وجود دارد که چرا تمیز کردن میتواند به شما در کاهش استرس کمک کند. در ادامه مروری بر برخی از مزایای تمیز کردن و مرتب کردن خانه یا محل کار شما آورده شده است.
تمیزی و سلامت جسمی
یک خانه تمیز حتی بر سلامت جسمی شما هم تأثیر می‌گذارد. طبق مطالعه‌ای که توسط دکتر نیکول کیت، دانشمند محقق و استاد دانشگاه ایندیانا انجام شده است، افرادی که خانه‌های تمیزی دارند، نسبت به افرادی که خانه‌های نامرتب یا به‌هم‌ریخته‌ای دارند، سالم‌تر هستند.
در واقع، تمیزی حتی بیشتر از قابلیت پیاده‌روی، پیش‌بینی‌کننده سلامت خوب بود.
کنترل محیط خود را به دست بگیرید
وقتی افراد احساس می‌کنند زندگی‌شان از کنترل خارج شده یا با برخی عدم قطعیت‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، تمیز کردن میتواند راهی برای اعمال کنترل در زندگی‌شان باشد. تمیز کردن به افراد حس تسلط و کنترل بر محیط خود می‌دهد.
مطالعه‌ای توسط دانشگاه کنتیکت نشان داد که در مواقع استرس زیاد، افراد به رفتارهای تکراری مانند تمیز کردن روی می‌آورند زیرا در یک زمان آشفته به آنها حس کنترل می‌دهد. تحقیقات دیگر نشان داده است که مرتب کردن خانه میتواند به سالمندان کمک کند تا با افزایش سن، حس کنترل بر زندگی خود را حفظ کنند.
اگر هنگام استرس، تمایل به تمیز کردن و مرتب کردن خانه دارید، احتمالاً ذهن و بدن شما به دنبال راهی برای ایجاد نظم در محیط شما هستند.
ارتباط نظم محیط با سلامت روان: تمیزی و خلق و خو
گذشته از مزایای داشتن خانه‌ای تمیزتر، رابطه بین خانه‌ای تمیز و سلامت روان میتواند به شما در کاهش اضطراب کمک کند.
به عنوان مثال، مطالعه‌ای که در مجله ذهن آگاهی منتشر شد، نشان داد افرادی که هنگام شستن ظرف‌ها ذهن آگاه بودند – به عبارت دیگر، برای بو کردن صابون و درک این تجربه وقت می‌گذاشتند – 27٪ کاهش عصبی بودن و 25٪ بهبود در “الهام ذهنی” را گزارش کردند.
علاوه بر این، داشتن ملحفه‌های تمیز و مرتب کردن تخت نیز ممکن است به شما کمک کند تا خواب شبانه بهتری داشته باشید.
وقتی بیشتر استراحت می‌کنید، مجموعه‌ای از مزایای سلامت روان از جمله بهبود خلق و خو را به همراه دارد.
علاوه بر این، انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا نشان می‌دهد که فعالیت بدنی نظافت همراه با نتیجه نهایی یک خانه تمیزتر به کاهش استرس، احساس اضطراب و علائم افسردگی کمک می‌کند. نظافت همچنین میتواند خستگی را کاهش داده و تمرکز را بهبود بخشد.
ارتباط نظم محیط با سلامت روان: پاکیزگی و بهبود تمرکز
وقتی خانه شما بهم ریخته، نامرتب یا فوق‌العاده کثیف است، هرج و مرجی که این آشفتگی ایجاد می‌کند میتواند بر توانایی تمرکز شما تأثیر بگذارد. این درهم و برهمی همچنین توانایی مغز شما را در پردازش اطلاعات محدود می‌کند. توجه بصری و عملکرد در کارهای بصری در موقعیت‌هایی که آشفتگی حواس‌پرتی کمتری وجود دارد، بهتر است.
اگر در تمرکز روی یک پروژه مشکل دارید، ممکن است بخواهید ابتدا فضای کاری خود را مرتب کنید. اختصاص دادن فقط چند دقیقه به سازماندهی وسایل و پاک کردن هرگونه آشفتگی ممکن است تمرکز و تکمیل کار را برای شما آسان‌تر کند.
محدود کردن تعداد وسایلی که دارید میتواند همین تأثیر را داشته باشد زیرا تعداد چیزهایی را که برای جلب توجه مغز شما رقابت می‌کنند را کاهش می‌دهد.
ارتباط نظم محیط با سلامت روان: چگونه تمیزی و مرتب‌سازی را در زندگی خود بگنجانید
چه با افسردگی دست و پنجه نرم کنید، چه نوزاد تازه متولد شده داشته باشید و چه زندگی آشفته‌ای داشته باشید، مفهوم تمیزی و مرتب‌سازی میتواند مانند یک کار طاقت‌فرسا به نظر برسد که در حال حاضر به سادگی خارج از دسترس شماست. در واقع، بسیاری از مردم با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند که آیا تمیز کردن باید در اولویت باشد یا خیر.
اما، دانستن اینکه داشتن یک محیط تمیزتر به بهبود خلق و خوی شما کمک می‌کند و زندگی شما را آرام‌تر می‌کند، ممکن است ارزش دنبال کردن را داشته باشد. در اینجا چند ایده در مورد چگونگی گنجاندن تمیزی در زندگی شما آورده شده است.
از کارهای کوچک شروع کنید
بیشتر مردم تمیز کردن را به تعویق می‌اندازند زیرا انجام دادن این کار بسیار بزرگ به نظر می‌رسد. اما به جای اینکه انتظار داشته باشید کل خانه را در یک آخر هفته مرتب کنید، از کارهای کوچک شروع کنید و هر روز فقط کمی از آن را انجام دهید.
هر روز متعهد شوید که یک کار را در اطراف خانه یا آپارتمان خود انجام دهید. قبل از اینکه متوجه شوید، محیط شما بسیار تمیزتر و کم‌استرس‌تر خواهد شد.
به عنوان مثال، یک کاری را که می‌خواهید هر روز انجام دهید انتخاب کنید و سپس آن را دنبال کنید. یک روز ممکن است تمام نامه‌های خود را بررسی کنید. روز بعد ممکن است توالت را تمیز کنید و حمام را بشویید. روز بعد، ممکن است پیشخوان آشپزخانه را تمیز کنید، و روز بعد، ممکن است تمام لباس‌های پراکنده در اطراف خانه را جمع کنید و آنها را در سبد لباس‌های کثیف قرار دهید.
نکته کلیدی این است که لیست کارهایتان را بزرگتر از آنچه از نظر ذهنی میتوانید انجام دهید، نکنید، در غیر این صورت فقط استرس خود را به جای کاهش، افزایش می‌دهید. برای لذت بردن از مزایای تمیزی و مرتب‌سازی، با آنچه که واقعاً میتوانید مدیریت کنید، شروع کنید.
یک تایمر تنظیم کنید
گزینه دیگر برای شروع یک برنامه تمیزکاری، تنظیم یک تایمر و دیدن میزان تمیزی است که میتوانید در آن دوره زمانی انجام دهید. یا میتوانید از روش بلوک‌بندی زمانی برای برنامه‌ریزی برای مدیریت برنامه تمیزی و مرتب‌سازی خود استفاده کنید.
به عنوان مثال، ۱۵، ۲۰ یا حتی ۳۰ دقیقه برای تمیزکاری اختصاص دهید، یک تایمر تنظیم کنید و سپس از قسمت اصلی خانه خود شروع کنید. با جمع‌آوری چیزهایی که روی زمین یا روی میز افتاده‌اند شروع کنید و آنها را سر جای خود قرار دهید. وقتی تایمر به صدا درآمد، کار شما برای آن روز تمام شده است.
اگر ترجیح می‌دهید، میتوانید به جای اتاق نشیمن، از اتاق خواب شروع کنید. به این ترتیب، تمیزکاری به شما این امکان را می دهد تا محیطی آرام‌تر ایجاد کنید که به شما کمک می‌کند آن شب بهتر بخوابید.
اگرچه تعیین زمان برای چند دقیقه ممکن است زمان زیادی به نظر نرسد، اما میتوانید کارهای بسیار بیشتری از آنچه تصور می‌کنید را انجام دهید. به علاوه، با این فکر که باید سه ساعت از شنبه خود را به تمیزکاری اختصاص دهید، خودتان را تحت فشار قرار نمی‌دهید. شما هر کاری را که میتوانید انجام می‌دهید و سپس به سراغ کار دیگری می‌روید.
دیگران را درگیر کنید
گاهی اوقات در نقطه‌ای از زندگی خود هستید که روال تمیزی و مرتب کردن خانه چیزی نیست که بتوانید به تنهایی از عهده آن برآیید. شاید در حال بهبودی از یک بیماری سخت هستید، کسب و کار خود را اداره می‌کنید، خانه‌ای پر از بچه دارید یا سعی می‌کنید کار کنید و به دانشگاه بروید – در هر شرایطی، اگر می‌دانید که نمی‌توانید بدون کمک همه کارهایی را که باید انجام دهید، انجام دهید، باید مشارکت دیگران را در نظر بگیرید.
از دوستان و خانواده کمک بخواهید
اگرچه درخواست کمک ممکن است سخت باشد، اما اکثر افراد در صورت درخواست شما مایل به کمک هستند. بنابراین، با شریک زندگی خود صحبت کنید، فرزندان خود را به کار بگیرید یا از یک دوست یا یکی از اعضای خانواده بپرسید که آیا آنها به شما در سازماندهی کمک می‌کنند یا خیر. به علاوه، وقتی از دیگران کمک می‌گیرید، انجام پروژه‌های بزرگ بسیار آسان‌تر است.
از دیگران کمک بگیرید
اگر بودجه کافی دارید، میتوانید استخدام کسی را برای تمیز کردن خانه خود یک یا دو بار در ماه نیز در نظر بگیرید. برای کاهش هزینه‌ها، در نظر بگیرید که آنها فقط کارهای سخت مانند تمیز کردن حمام‌ها را انجام دهند و سپس سایر قسمت‌های خانه خود را به تنهایی تمیز کنید.
همچنین میتوانید تهیه یک جاروبرقی رباتی را در نظر بگیرید تا نگران کف خانه نباشید. به دنبال راه‌هایی برای ساده‌سازی تمیزکاری مورد نیاز باشید و با گذشت زمان، این کار قابل مدیریت‌تر خواهد شد.
چه زمانی باید نگران تمیزی و مرتب بودن باشید
هیچ اشکالی ندارد که مرتب باشید و به تمیز کردن به عنوان راهی برای آرام کردن اعصاب و استرس خود نگاه کنید. با این حال، زمانی که تمیزی و نیاز شما به نظم در خانه به یک اجبار تبدیل می‌شود، این موضوع به یک مشکل تبدیل می‌شود.
برای مثال، اگر به دلیل تمام نشدن تمام کارهای نظافتی روزانه یا هفتگی، با دوستان خود بیرون نمی‌روید یا برنامه‌هایتان را لغو می‌کنید، این میتواند نشانه‌ای از تبدیل شدن عادت نظافت و مرتب‌سازی به یک وسواس باشد.
به همین ترتیب، اگر نظافت بر سلامت جسمی شما تأثیر بگذارد، کمی وسواس‌گونه به نظر برسد یا در برنامه شما اختلال ایجاد کند، مثلاً باعث شود دیر به سر کار یا مدرسه برسید، میتواند به یک مشکل تبدیل شود.
اگر مطمئن نیستید که عادات نظافت شما سازنده است یا در مرز وسواس قرار دارد، میتوانید برای مشاوره با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. یک درمانگر میتواند به شما کمک کند تا مشخص کنید کدام رفتارها سالم هستند و کدام‌ها ممکن است نیاز به تغییر داشته باشند. آنها همچنین می‌توانند مکانیسم‌های مقابله دیگری را برای افسردگی، اضطراب یا استرس ارائه دهند.
از سوی دیگر، اگر در حفظ نظم یا انجام کارهای نظافتی روزمره و اساسی مشکل دارید، ممکن است نگران‌کننده باشد. افسردگی میتواند یافتن انرژی و انگیزه برای نظافت و نگهداری از یک خانه منظم را بسیار دشوار کند.
وقتی با علائم افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنید، ممکن است ظرف‌ها در سینک جمع شوند، زباله‌ها بیرون برده نشوند و لباس‌ها شسته نشوند. و وقتی از انجام این کارها عقب می‌افتید، احساس بی‌انگیزگی و خستگی بیشتری می‌کنید.
اگر با چنین فعالیت‌های روزمره‌ای دست و پنجه نرم می‌کنید و علائم دیگری از افسردگی – مانند احساس غم، کمبود انرژی، تحریک‌پذیری و تغییر در خواب و اشتها – را تجربه می‌کنید، با پزشک یا یک متخصص سلامت روان صحبت کنید.
نکات کلیدی ارتباط نظم محیط با سلامت روان
اگر تمیزی و مرتب کردن خانه به کاهش استرس، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خوی شما کمک می‌کند، پس حتماً ابزار نظافت خود را بردارید و شروع کنید. به هر حال، یک خانه‌ی نامرتب یا به‌هم‌ریخته میتواند پرت‌کننده حواس باشد. فقط مطمئن شوید که عادات نظافت شما دست و پاگیر نباشد. شما نمی‌خواهید فقط به نظافت تکیه کنید تا به زندگی خود نظم و پیش‌بینی بدهید.
گاهی اوقات همه چیز طبق برنامه پیش نمی‌رود و شما قادر به نظافت نخواهید بود. بنابراین، به ابزارهای دیگری نیاز دارید تا از آنها برای کاهش استرس و آرامش استفاده کنید.
برعکس، اگر با افسردگی یا مشکل سلامت روان دیگری دست و پنجه نرم می‌کنید و آرزوی خانه‌ای تمیز و مرتب را دارید اما انرژی انجام آن را ندارید، سعی کنید از کارهای کوچک شروع کنید. حتی اگر این به معنای جمع کردن تمام لباس‌ها از روی زمین در یک روز و پر کردن ماشین ظرفشویی در روز بعد باشد، برداشتن گام‌های کوچک برای تمیز کردن محیط اطرافتان، احساس مدیریت بیشتری به شما می‌دهد و کمتر طاقت‌فرسا خواهد بود.
مهمتر از همه، برداشتن یک گام کوچک در جهت سازماندهی و تمیز کردن محیط اطرافتان حتی ممکن است حال و هوای شما را بهتر کند.
حرف آخر ارتباط نظم محیط با سلامت روان
تمیز و مرتب نگه داشتن محیط اطراف میتواند نقش مهمی در بهبود خلق و کاهش استرس داشته باشد، اما در صورت مواجهه با مشکلات روانی مانند افسردگی یا اضطراب، ممکن است انجام این کار دشوار شود. در چنین شرایطی، کمک گرفتن از متخصص سلامت روان بسیار مؤثر است. کلینیک سلامت مغز دانا با تیمی از روانشناسان و روان‌پزشکان مجرب آماده است تا به شما در مدیریت اضطراب، افسردگی و مشکلات مرتبط با نظم و پاکیزگی کمک کند. حتی گام‌های کوچک در جهت سازماندهی محیط زندگی میتواند حس کنترل و آرامش را به شما بازگرداند، و همراهی یک متخصص این مسیر را ایمن‌تر و مؤثرتر می‌کند. اگر به دنبال راهنمایی حرفه‌ای برای بهبود سلامت روان و ایجاد تعادل در زندگی خود هستید، با ما در کلینیک سلامت مغز دانا تماس بگیرید و اولین گام به سوی آرامش ذهن و محیطی منظم را بردارید.
ا‌مروزه با پیشرفت علم تکنیک های مختلفی برای درمان اختلالات روانی ایجاد شده است که بسته به شرایط شما میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. میتوانید از کارشناسان انستیتو سلامت مغز دانا کمک بگیرید تا بهترین و موثرترین درمان برای خود را بیابید. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
همین الان می توانید وقت ارزیابی خود را تعیین کنید! روی لینک زیر کلیک کنید:
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.