طبیعی است که خلق و خوی شما در پاسخ به موقعیت‌ها، اخبار یا چالش‌هایی که در طول روز با آنها روبرو می‌شوید تغییر کند. اما اگر خلق و خوی شما به طور چشمگیری بین سرخوشی و افسردگی شدید تغییر کند، ممکن است نشانه ای از اختلال دوقطبی باشد.
آیا تا به حال شنیده اید که کسی برای توصیف تغییرات خلقی یا نوسانات خلقیش بگوید: “من خیلی دوقطبی هستم!” ؟
دلایل زیادی وجود دارد که فردی در طول روز تغییراتی را در خلق و خوی خود تجربه می کند. و در بیشتر موارد، این فراز و نشیب های عاطفی نشانه ای از اختلال دوقطبی نیست. از این گذشته، طبق گفته موسسه ملی سلامت روان آمریکا، تنها حدود 2.8 درصد از بزرگسالان آمریکایی در سال گذشته به اختلال دوقطبی مبتلا بوده اند.
اختلال دوقطبی که قبلاً افسردگی شیدایی نامیده می شد، علائم و نشانه های مشخصی دارد که در زیر به آنها اشاره می شود. اگر پس از خواندن در مورد آنها تعجب کردید که آیا ممکن است این بیماری را داشته باشید، برای تشخیص مناسب با یک متخصص تماس بگیرید. بسیاری از گزینه های درمانی موثر می توانند به تثبیت خلق و خوی افراد کمک کنند تا بتوانند از زندگی کامل و سالم لذت ببرند.
تغییرات خلقی یا نوسانات خلقی به چه معناست؟
رابرت مک‌فرن، مددکار اجتماعی بالینی و مدیر بالینی در مرکز خلق و خو و اضطراب Pathlight در سیاتل، می‌گوید تغییر در احساسات و خلق و خوی شما یک واکنش عادی، معمول و سالم برای واکنش به رویدادهایی است که در زندگی ما رخ می‌دهد.
تفاوت این دو؟ دکتر هیدن سنتر جونیور، مشاور حرفه ای و عضو هیئت علمی دانشکده مشاوره در دانشگاه والدن در مینیاپولیس، توضیح می دهد که احساسات ممکن است به سرعت در پاسخ به یک موقعیت خاص تغییر کنند. به عنوان مثال، بگویید که روز را با احساس شادی شروع می کنید، اما بعد متوجه می شوید که دوستتان شغل خود را از دست داده است. ممکن است به سرعت احساساتتان از خوشحالی به نگرانی یا حتی غمگینی تبدیل شود.
از سوی دیگر، خلق و خوی بیشتر طول می کشد – برای ساعت ها یا روزها – و لزوماً مختص یک موقعیت نیست. دکتر سنتر می‌گوید: «کسی ممکن است برای چند روز خلق و خویی ناخوشایند باشد، به این معنی که احساس افسردگی و افسردگی زیادی میکند.
مک فرن می افزاید: و نوسانات خلقی می تواند شدیدتر باشد و همیشه یک محرک آشکار ندارد.
به گفته این مرکز، علاوه بر این، تجربه استرس شدید، محرومیت از خواب، یا قند خون پایین، یا مصرف برخی داروها می تواند منجر به تغییرات خلقی شود. مک‌فرن خاطرنشان میکند که ممکن است ناشی از هورمون‌ها یا تجربیات آسیب‌زا باشد. به عبارت دیگر، علل نوسانات خلقی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
چه زمانی خلق و خوی ممکن است نشانه اختلال دوقطبی باشد؟
تغییر خلق و خویی که بیش از چند ساعت یا حتی یک روز طول نمی کشد، طبیعی است. در مقابل، طبق گفته انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، دوره‌های خلقی که روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول می‌کشند، یکی از ویژگی‌های مشخص اختلال دوقطبی هستند.
متخصصان APA توضیح می دهند که فرد مبتلا به اختلال دوقطبی که یک دوره خلقی را تجربه می کند ممکن است احساس شیدایی (بسیار خوشحال یا بسیار تحریک پذیر) یا افسردگی (بسیار غمگین) کند. گاهی اوقات تغییرات خلقی آنها به طور ناگهانی اتفاق می افتد، گاهی اوقات نه. و مهم است که توجه داشته باشید که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می توانند دوره هایی از خلق و خوی خنثی را بین دوره های خلقی مختلف تجربه کنند. آنها حتی می توانند نوسانات خلقی طبیعی را تجربه کنند.
ماهیت و فراوانی اپیزودهای خلقی بر اساس نوع اختلال دوقطبی متفاوت است.
سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد:
دوقطبی نوع 1
در این شکل از اختلال دوقطبی، فرد دچار دوره‌های شیدایی شدید می‌شود که مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره ایجاد میکند و در نهایت ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. افراد مبتلا به دوقطبی نوع 1 نیز دوره های افسردگی دارند. در برخی موارد، علائم شیدایی و افسردگی ممکن است به طور همزمان رخ دهند.
دوقطبی نوع 2
فرد مبتلا به این نوع اختلال دوقطبی، دوره‌های افسردگی و همچنین دوره‌های هیپومانیک را تجربه میکند. که دوره‌هایی شامل علائم خفیف‌تر شیدایی هستند که در مقایسه با دوره‌های شیدایی کامل، معمولاً مانعی برای عملکردشان ایجاد نمی‌کنند.
سیکلوتیمیا
شکل خفیف‌تری از اختلال دوقطبی، سیکلوتیمیا است. شامل فراز و نشیب‌های احساسی است که شدت کمتری نسبت به دوقطبی نوع 1 یا 2 دارد.
در برخی موارد، علائم دوقطبی یک فرد ممکن است به طور منظم در هیچ یک از دسته بندی های شرح داده شده در بالا قرار نگیرد. این ممکن است منجر به تشخیصی به نام سایر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و مرتبط شود.
تفاوت بین خلق و خوی شیدایی و افسردگی چیست؟
برای تشخیص رسمی، یک دوره شیدایی باید حداقل یک هفته طول بکشد، در حالی که یک دوره هیپومانیک با شدت کمتر باید حداقل چهار روز متوالی طول بکشد.
طبق گفته مایو کلینیک، دوره های شیدایی یا هیپومانیک نیز باید حداقل شامل سه مورد از این علائم باشد:
به طور غیرعادی شاد بودن
افزایش فعالیت، انرژی یا بی قراری
کاهش نیاز به خواب
احساس اغراق آمیز در رفاه بودن و اعتماد به نفس (سرخوشی)
پرحرفی غیرمعمول
افکار رقابتی شدید
تصمیم‌گیری ضعیف (مثلاً گرفتن تصمیمات ریسکی جنسی، خرید و فروش یا سرمایه‌گذاری‌های مالی نابخردانه)
طبق APA، یک دوره افسردگی باید حداقل دو هفته طول بکشد و حداقل پنج هفته را شامل شود و حداقل دو تا از علائم زیر را شامل شود:
اندوه یا ناامیدی شدید
از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که معمولاً از آنها لذت برده می شد
خستگی
احساس بی ارزشی یا عذاب وجدان
افزایش یا کاهش اشتها
افزایش یا کاهش خواب
کندی گفتار یا حرکت
بی قراری (مثلاً قدم زدن زیاد)
مشکل در تمرکز
افکار مکرر مرگ یا خودکشی
آیا باید به دنبال درمان باشم؟
برای کمک گرفتن نیازی به داشتن یک بیماری شدید در سلامت روان خاصی ندارید. خواه با علائم دردسرساز دست و پنجه نرم کنید یا فقط می خواهید احساسات و خلق و خوی خود را بهتر مدیریت کنید، صحبت با یک متخصص سلامت روان می تواند به شما در درک آنچه تجربه می کنید کمک کند. و در مورد درمان های احتمالی به شما اطلاع دهد.
با این حال، اگر تغییرات خلق و خوی قابل توجه شما بر توانایی شما برای عملکرد معمول تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در روابط، کار، فعالیت های اجتماعی یا سایر بخش های مهم زندگی شما می شود، مهم است که از یک متخصص سلامت روان بر اساس علائمی که تجربه می کنید تشخیص مناسبی دریافت کنید.
اختلال دوقطبی درمان نشده می تواند عواقب جدی داشته باشد. مک‌فرن می‌گوید، برای مثال، فردی که یک دوره شیدایی را تجربه میکند ممکن است به‌طور ناگهانی بیش از آنچه در نظر داشت پول خرج کند. پس از آن، ممکن است آنقدر احساس افسردگی کنند که نتواند از رختخواب بلند شود و برای چند روز کاراییش را از دست بدهند.
عواقب دوره های خلقی حتی می تواند تهدید کننده زندگی باشد. عدم توجه به خلق و خوی غیرعادی برای مدت طولانی می تواند منجر به عواقب خطرناکی مانند خودکشی یا سوء مصرف مواد شود.
طبق گزارش دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه میشیگان، نوسانات شدید خلق و خوی گاهی اوقات نشان دهنده مشکلاتی غیر از اختلال دوقطبی مانند تنظیم ضعیف قند خون است. علاوه بر این، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی و اضطراب نیز می تواند منجر به تغییر خلق و خوی شدید شود.
کدام درمان‌ها برای اختلال دوقطبی مؤثرتر هستند؟
به گفته مک فرن، مؤثرترین درمان برای اختلال دوقطبی، ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است.
مؤثرترین روش های درمانی برای اختلال دوقطبی، با توجه به گفته اتحاد ملی بیماری‌های روانی آمریکا، عبارتند از:
درمان شناختی رفتاری (CBT)
این شکل از درمان به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک میکند تا محرک‌هایی را شناسایی کنند که ممکن است باعث ایجاد یک نوسان خلقی شوند. و آنها را قادر می‌سازد تا تفکر سالم و الگوهای رفتاری را برای مدیریت بهتر خلق و خوی خود توسعه دهند.
درمان اجتماعی بین فردی (IPRST)
این تکنیک درمانی شامل ایجاد برنامه های روزانه منظم، مانند رفتن به رختخواب و بیدار شدن در زمان مشخص هر روز، خوردن وعده های غذایی در زمان های منظم، و کاهش محرک های استرس زا در محیط اطراف است.
درمان خانواده محور
این درمان هم شامل فرد مبتلا به اختلال دوقطبی و هم نزدیک ترین افراد به او مانند همسر و والدینش می شود. به طوری که همه به خوبی در مورد این بیماری آگاه هستند و مهارت هایی را برای اجتناب از تعارض ایجاد می کنند.
چندین دارو می توانند به کاهش شدت علائم در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کنند:
تثبیت کننده های خلق و خو
داروهای ضد روان پریشی
داروهای ضد اضطراب
اگر دارویی برای درمان اختلال دوقطبی برای شما تجویز شده است، بدون مشورت با پزشک، مصرف آن را قطع نکنید. مصرف دارو طبق دستور، احتمال نوسانات خلقی آینده را کاهش می دهد.
مک‌فرن می‌گوید: «مهم‌ترین چیز در مدیریت اختلال دوقطبی، حفظ یک رژیم دارویی ثابت است. «اغلب، افرادی که مبتلا به اختلال دوقطبی تشخیص داده می‌شوند به نقطه‌ای می‌رسند که بعد از مصرف دارو تنظیم می‌شوند و یا شادی ناشی از یک دوره شیدایی را از دست می‌دهند، یا بعد از مدتی از دارو استفاده می‌کنند و احساس می‌کنند که این داروها اثرشان را گذاشته. و دیگر به آنها نیاز ندارند.”
مک‌فرن هشدار می‌دهد: «متاسفانه، هر بار که فردی دارو را کنار می‌گذارد و دوره‌های شیدایی شدید و افسردگی را تجربه میکند، تثبیت مجدد با دارو برای او دشوارتر می‌شود.
علاوه بر درمان حرفه ای، اتخاذ عادات جدید به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و بدون اختلال دوقطبی کمک می کند تا خلق و خوی خود را بهتر مدیریت کنند.
اداره خدمات بهداشت روانی و سوء مصرف مواد پیشنهاد می کند:
با مصرف دارو، خوردن منظم وعده‌های غذایی و خوابیدن در زمان‌های معین هر روز، یک برنامه روزانه ثابت داشته باشید.
به حداقل رساندن استرس با ساده کردن زندگی خود در جایی که می توانید و انجام فعالیت هایی مانند ورزش، مدیتیشن، و یوگا و
داشتن یک مجله ثبت خلق و خوی روزانه که در آن به طور خلاصه تغییرات خلق و خوی خود را یادداشت می کنید به شما کمک کند محرک ها را بشناسید و به پزشک خود در مورد نحوه عملکرد خوب درمان بازخورد بدهید.
همچنین مهم است: از داروهای بدون نسخه و غیرقانونی که باعث تغییر در خلق و خو و افکار شما می شود دوری کنید.
انستیتو سلامت مغز دانا برای رسیدن شما به کنترل علائم اختلال دوقطبی به‌روزترین و موثرترین تکنیک های درمانی را ارائه میکند. به یاد داشته باشید که سلامت روان شما مهم ترین چیز است. برای اطلاعات بیشتر سایت ما را ببینید یا با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.