مغز ما، انعطاف پذیر است. عادت هایی که هم اکنون با ما همراه است. عادت های جدیی که کسب می کنیم یا اینکه حتی در سن 30 سالگی ، یک مهارت جدید یاد می گیریم، همه از قدرت تغییر مغز حرف می زنند.
همانطور که انتظار داریم ، انعطاف پذیری عصبی قطعاً با افزایش سن تغییر می کند، اما آنقدر که فکر می کنیم سیاه و سفید نیست.
انعطاف پذیری مغز در کودکان
سیستم عصبی کودکان به طور مداوم در حال رشد و تغییر است. هر تجربه جدید باعث تغییر در ساختار مغز ، عملکرد آن یا هر دو می شود.
هنگام تولد، هر نورون در مغز نوزاد حدود 7500 ارتباط با سلولهای عصبی دیگر دارد. در سن 2 سالگی ، سلولهای عصبی مغز بیش از دو برابر تعداد ارتباطات در یک مغز متوسط بالغ با هم ارتباط دارند. با رشد کودک و شروع به شکل گیری الگوها و اتصالات منحصر به فرد خود ، این اتصالات به آرامی کم می شوند.
چهار نوع اصلی از انعطاف پذیری عصبی در کودکان مشاهده می شود:
- تطبیقی: تغییراتی که وقتی کودکان مهارت خاصی را تجربه می کنند و به مغز اجازه می دهند با تغییرات عملکردی یا ساختاری مغز سازگار شود (مانند آسیب ها) رخ می دهد.
- اختلال: تغییرات ناشی از اختلالات ژنتیکی یا اکتسابی رخ می دهد.
- بیش از حد: سازماندهی مجدد مسیرهای جدید و ناسازگار که می توانند باعث ناتوانی یا اختلال شوند.
- انعطاف پذیری که مغز را آسیب پذیر می کند : مسیرهای عصبی مضر ایجاد می شوند که آسیب را بیشتر یا بیشتر تحت تأثیر قرار می دهند.
فرآیندهای این چنینی در کودکان کم سن و سال قوی تر و برجسته تر هستند و به آنها امکان می دهد تا بسیار موثر تر از اکثر بزرگسالان از آسیب رها شوند. در کودکان ، موارد عمیق رشد ، بهبودی و سازگاری نوروپلاستیک دیده می شود.
انعطاف پذیری مغز در بزرگسالان
خاصیت انعطاف پذیری در بزرگسالان هم وجود دارد، اما به طور کلی کمتر از کودکان و با قدرت کمتری مشاهده
می شود. با این حال ، مغز بزرگسالان هنوز هم قادر به تغییر فوق العاده است.
با این خاصیت، ارتباطات و عملکردهای قدیمی و از دست رفته را که مدتی است استفاده نشده است بازیابی کند ، حافظه را تقویت کرده و حتی مهارت های شناختی کلی را افزایش می دهد.
پتانسیل تغییر سیم پیچی مغز به طور کلی در بزرگسالان به اندازه کودکان و بزرگسالان زیاد نیست ، اما با تلاش مداوم و داشتن یک سبک زندگی سالم ، بزرگسالان به همان اندازه قادر هستند که تغییرات مثبت و رشد مغز خود را تقویت کنند.
در اینجا برخی از جدیدترین و هیجان انگیزترین تحولات در این زمینه آورده شده است:
محیط های غنی شده (اشباع شده از تازگی ، توجه متمرکز و چالش) برای
ارتقا انعطاف پذیری عصبی حیاتی هستند و می توانند مدتها پس از پایان “دوره یادگیری
حساس” در اوایل کودکی و بزرگسالی رشد و سازگاری مثبت را تحریک کنند.
- نورونهای “تازه متولد شده” در 8 هفتگی و بالاتر به طور کلی در یک سطح بلوغ هستند.
- در کمتر از ده جلسه 1 ساعته آموزش شناختی در طول 5 یا 6 هفته این امکان وجود دارد که همان مقدار کاهش مربوط به سن را که در همان بازه زمانی مشاهده شده است ، معکوس کند.
- فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی مناسب می تواند از مرگ طبیعی سلولهای عصبی مربوط به سن و آسیب به هیپوکامپ (محلی مربوط به حافظه) جلوگیری کرده ، آنها را کند کند و حتی باعث افزایش حجم هیپوکامپ شود.
- روزه داری متناوب ( غذا نخوردن به مدت زیاد) می تواند پاسخ های انطباقی را در سیناپس ها تقویت کند.
- بی خوابی مزمن با آتروفی (مرگ و آسیب عصبی) در هیپوکامپ همراه است ، در حالی که خواب کافی ممکن است نورون زایی و افزایش تعداد سلول های عصبی را افزایش دهد.
این تنها یافته های کوچکی در مورد انعطاف پذیری عصبی است. اما تأثیر بالقوه بسیار زیاد مهار قدرت پلاستیک عصبی برای بهبود سلامت و رفاه را در انسان برجسته می کند.
و همان گونه که قبلا هم گفته شد ، هر فردی می تواند شکل دهنده و سازنده ی مغز خود باشد اگر بخواهد.
منبع: http://positivepsychology.com
سید مهدی ساداتی هستم. عاشق مغز! داروساز و دانشجوی دکترای تخصصی علوم اعصاب. عضو تیم مرکز سلامت مغز دانا! از علاقه هام شناسوندن کارایی های هیجان انگیز مغز به زبان ساده به آدمهاست! جست و جو می کنم در افسردگی، داروهای موثر بر مغز و سایر بیماری های حوزه ی روان و البته نوروپلاستیسیتی!