عزت نفس و خودخواهی؟
با این همه صحبت در مورد مراقبت از خود و عزت نفس، این روزها، و با همه مسئولیت های مختلف، به راحتی می توان احساس کرد که وقت گذاشتن برای مراقبت از خود یک خودخواهی آشکار است.
اما آیا این فکر درستی است؟ آیا داشتن عزت نفس من را خودخواه می کند؟
به طور کلی، تصور می‌شود که مفهوم خودخواه بودن، به سوء استفاده از دیگران به نفع خود اشاره دارد. خودخواهی یعنی بی توجهی به احساسات یا نیازهای دیگران.
علاوه بر این، در درجه اول به رفاه، نیازها و خواسته های خود توجه داشته باشید. اکثر ما به این باور رسیده ایم که برچسب زدن به عنوان یک فرد خودخواه یک ویژگی منفی شخصیتی است. این بخشی از شخصیت فرد در نظر گرفته می شود که نامطلوب و غیرجذاب است و بهتر است که اکتسابی نباشد.
اکثر مردم نمی خواهند به آنها برچسب خودخواه بزنند. همچنین مهم است که توجه داشته باشید که اصطلاح خودخواه و خود محور اغلب اشتباه گرفته می شود. این سردرگمی می تواند منجر به سوء تفاهم در مورد اینکه چگونه دیگران را درک می کنیم شود. همچنین به اینکه چگونه خود را نیز درک کنیم آسیب می زند.
بر اساس فرهنگ لغت، خودخواه به کسی گفته می‌شود که دست به انجام یک هدف شخصی می‌زند. به طور کاملا متفاوت، خود محوری به کسی اطلاق می شود که با دستکاری یا نادیده گرفتن نیازهای دیگران به اهداف شخصی خود دست می یابد. تفاوت ممکن است ظریف به نظر برسد. با این حال، اینها مفاهیم مهمی برای تمایز هستند.
عزت نفس و خودمحوری
مفهوم عزت نفس نقش مهمی در تمایز بین خودخواهی و خود محوری ایفا می کند. عزت نفس به توانایی ما در احترام به خود، برآوردن نیازهای خود و ارزش گذاری برای خودمان اشاره دارد. از طریق دوست داشتن و مراقبت از نیازهای جسمی، عاطفی و روانی خود، از طریق این اعمال قابل احترام، یاد می گیریم که به جای تکیه بر نظرات دیگران، خود را دوست داشته باشیم و برای خود ارزش قائل شویم.
“خودخواهی و عزت نفس” در مقابل “خودخواهی و خود محوری”
ما می خواهیم برای خودخواه بودن تلاش کنیم. تنها در صورتی که این خودخواهی با داشتن عزت نفس مرتبط باشد نه خودمحور بودن. “خودخواهی با عزت نفس بالا” بخش مطلوبی از صفات است که باید برای رسیدن به آن تلاش کرد.
این درواقع به معنای داشتن رابطه ای سالم، مراقبت کننده و محترمانه با خود است. بدان معنا نیست که شما مرکز جهان یا مرکز هر چیزی هستید. در اینجا یک پارادوکس جالب وجود دارد. هر چه بیشتر برای خود ارزش قائل شوید، به خودتان احترام بگذارید و اهمیت دهید، دیگران در واقع سود بیشتری می برند.
وقتی به خوبی استراحت می کنید، مورد مراقبت قرار می گیرید و توسط خودتان به خوبی مورد محبت قرار می گیرید، بیشتر در دسترس و سلامت خواهید بود. بیشتر هم می توانید به دیگران کمک کنید.
به عبارت دیگر، هرچه عزت نفس بیشتری داشته باشید، افراد دیگر از بودن در کنار شما سود بیشتری خواهند برد. برعکس، «خودخواه و خود محور» بودن صفتی مضر است. هم برای خودمان و هم دیگران.
خودخواه و خود محور بودن به این معناست که خود را در مرکز همه چیز قرار دهیم. سپس از افراد دیگر بخواهید که نیازها و خواسته های ما را برآورده کنند. خودخواه و خود محور بودن به این معنی است که عزت نفس ما صرفاً بر اساس میزان و تعداد دفعات خدمت دیگران به ما است.
افراد خودمحور
غالباً افراد خودمحور آنقدر در درون خود احساس پوچی و بی مهری می کنند که دیگران را برای مراقبت از خود تحت تأثیر قرار می دهند. آنها می خواهند که دیگران جای خالی و کمبود عشقی را که تجربه می کنند پر کنند. و نمی توانند خودشان نیازهایشان را برطرف کنند.
مردم از دریچه مفید بودنشان و منفعتی که برایشان دارند دیده می شوند. هنگامی که افراد دیگر از نظر عاطفی و روانی قادر به پرورش فرد خودخواه نیستند، کنار گذاشته می شوند. درواقع زمانی است که آنها دیگر هیچ فایده ای برای فرد خودخواه ندارند.
در موارد نادری ممکن است افراد خودخواه تصمیم بگیرند نسبت به دیگران سخاوتمند باشند. با این حال، آنها این کار را نه برای پرورش شخص دیگری، بلکه فقط برای برآورده شدن نیازهای خود انجام می دهند.
افراد خودخواه و خودمحور معمولاً فاقد عزت نفس هستند
یعنی فاقد احترام به خود و عشق به خود هستند. آنها اغلب احساس حقارت می کنند. اعتماد به نفس ندارند و از درون احساس پوچی می کنند. نمی دانند چگونه نیازهای خود را به شیوه ای سالم و محترمانه برآورده کنند.
مردم شروع به دور شدن از خواسته های افراد خودمحور می کنند. به نوبه خود، این ممکن است باعث شود که آنها احساس رها شدن، تنهایی و ناامیدی مزمن کنند. حتی ممکن است به شدت احساس ناامیدی و افسردگی کنند. این افراد مانند این هستند که به کلمه “خودخواه” مفهوم منفی می دهند. نوع خودخواهی آنها نامطلوب و مضر است. نه تنها به خود، بلکه به روابطی که با دیگران دارند.
عزت نفس و خودخواهی
پس برمیگردیم به سوال اصلی. آیا داشتن عزت نفس من را خودخواه می کند؟ پاسخ: بله است. اما به صورت مثبت و سالم. به یاد داشته باشید: هدف «خودخواه بودن» مثبت است، تا زمانی که مبتنی بر عزت نفس باشد، نه خود محوری.
چگونه به روشی سالم خودخواه شوم؟
این احتمالا برای شما سوال عجیبی است! هیچکس بهتر از شما نمی تواند شما را دوست داشته باشد و از شما مراقبت کند.
- آنچه می خواهید و نیاز دارید را مشخص کنید.
- خودتان را مسئول مراقبت از خودتان کنید.
- به یاد داشته باشید، هرچه احساس بهتری داشته باشید و عشق بیشتری نسبت به خود داشته باشید، عشق و مراقبت واقعی بیشتری می توانید به دیگران بدهید.
- ایجاد و حفظ عزت نفس یک کار روزمره است.
- هر روز باید با خودمان بنشینیم، صادق باشیم و آنچه را که نیاز داریم شناسایی کنیم. مثلا استراحت، تاکیدات مثبت، زمان تنهایی، مهربانی و غیره.
- با تکیه بر دیگران و غفلت از خود و ارزش هایمان، به راحتی می توانیم به تقاطع خطرناک خودخواهی و خود محوری لغزش کنیم.
موارد دیگر:
- ما خودآگاه یا ناخودآگاه شروع به مسئول دانستن دیگران برای برآوردن نیازهای خود می کنیم. این اغلب منجر به رنجش دیگران می شود. چرا که نمی توانند به اندازه کافی نیازهای ما را برآورده کنند. شاید حتی زمانی که ما را ترک می کنند عصبانی تر می شوند.
- وقتی خودخواه هستیم و حس عزت نفس بالایی داریم، دیگران نمی توانند به راحتی ما را ناامید کنند.
- از آنجا که ما علاقه مند، درگیر و کنجکاو در مورد دنیای اطراف خود هستیم، به طور فعال واقعیت خود را شکل می دهیم.
- ما از دانستن و احساس اینکه قادر به رفع نیازهای خود هستیم لذت می بریم.
- آموخته ایم که نیازی نیست آنچه را که قبلاً به خود داده ایم بخواهیم.
- وقت گذاشتن برای درگیر شدن در کمی عزت نفس خودخواهانه، یک موقعیت برد/برد برای همه افراد درگیر ایجاد می کند.
در مورد نیازهای برآورده نشده خود صادق باشید و برنامه ای برای برآورده کردن آنها تهیه کنید. غالباً چنین کاری با کمک بی طرفانه و حرفه ای یک درمانگر متخصص قابل انجام است.
اگر شما یا شخصی که می شناسید با مشکلی در ارتباط با سلامت روانی دست و پنجه نرم می کنید، لطفاً با ما در مجموعه چند تخصصی انستیتو سلامت مغز دانا تماس بگیرید. یا روی دکمه چت در سایت ما کلیک کنید.
موفق باشید
خجسته رحیمی جابری
پژوهشگر دکتری تخصصی علوم اعصاب
منبع: Self-esteem check: Too low or just right? – Mayo Clinic Staff
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/self-esteem/art-20047976
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.