مقدمه
بیماری آلزایمر با زوال عقل پیشرونده مشخص می شود که از اواسط تا اواخر زندگی شروع می شود. معمولا به طور متوسط 8 تا 10 سال پس از تشخیص، مرگ رخ می دهد. تظاهرات بالینی این بیماری بسیار متغیر است. علائمی از جمله از دست دادن حافظه، گیجی، تغییرات شخصیتی، اختلال در هماهنگی و مشکلات گفتاری شایع است. سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری آلزایمر یک فاکتور بسیار مهم نیست. یعنی برای ابتلای یک فرد به بیماری آلزایمر، حتما لازم نیست که یکی از اعضای خانواده اش به این بیماری مبتلا باشند. با این حال، تحقیقات نشان می دهد، کسانی که والدین، خواهر یا برادر مبتلا به آلزایمر دارند، بیشتر از کسانی که خویشاوندان درجه یک مبتلا به آلزایمر ندارند، به این بیماری مبتلا می شوند.
سوابق فامیلی ابتلا به آلزایمر
کسانی که بیش از یکی از بستگان درجه یک اشان مبتلا به آلزایمر باشند، در معرض خطر بیشتری هستند. هنگامی که بیماری هایی مانند آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل در خانواده ها ایجاد می شود، عوامل ژنتیکی (عوامل ارثی)، عوامل محیطی، یا هر دو ممکن است نقش داشته باشند. تحقیقات در زمینه بیماری آلزایمر (AD) به طور فزاینده ای مستلزم حضور افراد سالم است. افراد سالمی که مایل به انجام آزمایش ژنتیک هستند. هدف این مطالعه تغییر نگرش افراد است. می خواهد توصیف باورهای افراد مسن در مورد آزمایش ژنتیکی بیماری آلزایمر، نگرانی در مورد بیماری آلزایمر و ترس از این بیماری را تغییر دهد.
در این پژوهش، سه معیار برای مشارکت در تحقیق مورد بررسی قرار گرفت:
(1) شرکت کامل و منظم در تحقیق. (2) شرح گزارش از شرکت در کارآزمایی بالینی. (3) علاقه مندی به آزمایش ژنتیک.
اکثر افراد شرکت کننده، بیان کردند که مزایای بررسی ژنتیکی بیش از خطرات مرتبط با این آزمایش است.
تظاهرات بالینی بیماری آلزایمر
تظاهرات بالینی بیماری آلزایمر، زوال عقل است که معمولاً با نقص ظریف و ضعیف حافظه شروع می شود و به آرامی شدیدتر و در نهایت ناتوان کننده می شود. سایر یافته های رایج، شامل سردرگمی، قضاوت ضعیف، اختلال در زبان، آشفتگی، کناره گیری و توهم است.
گاهی اوقات، تشنج، ویژگی های پارکینسون، افزایش تون عضلانی، میوکلونوس، بی اختیاری و جهش نیز در بیماران رخ می دهد. مرگ معمولاً در اثر سوء تغذیه عمومی و ذات الریه رخ می دهد. طول عمر بالینی معمولی بیماری 8 تا 10 سال است و دامنه آن بین 1 تا 25 سال است.
تشخیص بیماری آلزایمر
تشخیص بیماری آلزایمر متکی به ارزیابی بالینی-نوروپاتولوژیک است. یافته های نوروپاتولوژیک در معاینه کالبد شکافی، یک استاندارد طلایی برای تشخیص بیماری آلزایمر است. تشخیص بالینی آلزایمر، (قبل از تایید کالبد شکافی) در حدود 80-90 درصد از مواقع صحیح است.
علائم بالینی
در افراد مبتلا، زوال عقل به تدریج پیشرونده اتفاق می افتد. آتروفی قشر مغزی، یکی از بزرگ یافته های نوروپاتولوژیک بیماران است. پلاک های عصبی میکروسکوپی بتا آمیلوئید (Aβ)، گره های عصبی فیبری داخل سیسیتم عصبی و آنژیوپاتی آمیلوئید در معاینه پس از مرگ است.
پلاک ها باید با آنتی بادی های Aβ-amyloid مثبت و برای آنتی بادی های پریون، که مربوط به تشخیص بیماری های پریون هستند، رنگ آمیزی شوند. تعداد پلاک ها و گره ها باید بیشتر از آنهایی باشد که در گروه های کنترل هم سن و بدون زوال عقل یافت می شود. تجمع آلفا سینوکلئین به شکل اجسام لوی ممکن است در نورون های آمیگدال نیز یافت شود.
شیوع بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر، شایع ترین علت زوال عقل در آمریکای شمالی و اروپا است و تخمین زده می شود که 4 میلیون نفر در ایالات متحده مبتلا شده اند. شیوع بیماری با افزایش سن افزایش می یابد. از دست دادن خفیف حافظه اغلب به عنوان اختلال خفیف شناختی نامیده می شود.
در بسیاری از افراد، اختلال شناختی خفیف یک مرحله اولیه در بیماری آلزایمر محسوب می شود. میزان بروز این بیمار، از 2.8 در 1000 نفر در گروه سنی 65-69 سال به 56.1 در 1000 نفر در گروه سنی بالای 90 سال افزایش می یابد. تقریباً 10 برابر افراد بالای 70 سال دچار کاهش قابل توجه حافظه و بیش از نیمی از این افراد دارای بیماری آلزایمر هستند. تخمین زده می شود که 25 تا 45 درصد از افراد بالای 85 سال مبتلا به زوال عقل هستند.
ژنتیک و آلزایمر
دو دسته از ژنها وجود دارند که بر بیماری فرد مبتلا تأثیر می گذارند: (1) ژن های خطرناک و (2) ژن هایی که به طور قطعی در ایجاد و پیش رفت بیماری آلزایمرنقش دارند. محققان ژنهای موروثی آلزایمر را در هر دو دسته شناسایی کرده اند.
ژن هایی که حتمال خطر ابتلا به بیماری را افزایش می دهند، اما تضمین نمی کنند که این بیماری رخ دهد.
محققان چندین ژن مانند APOE-e4 پیدا کرده اند که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهد. اولین ژن خطرناک شناسایی شده APOE-e4 است و همچنان ژنی است که بیشترین تأثیر را بر خطر ابتلا به بیماری می گذارد. محققان تخمین می زنند که بین 40 تا 65 درصد از افرادی که مبتلا به آلزایمر تشخیص داده می شوند دارای ژن APOE-e4 هستند.
APOE-e4 یکی از سه شکل رایج ژن APOE است.
بقیه موارد شامل APOE-e2 و APOE-e3 هستند. همه ما یک نسخه از APOE را از هر یک از والدین به ارث می بریم. کسانی که یک نسخه از APOE-e4 را از مادر یا پدر خود به ارث می برند، بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. کسانی که دو نسخه از مادر و پدر خود به ارث برده اند، حتی بیشتر در معرض خطر هستند، اما مطمئن نیستند. علاوه بر افزایش خطر، APOE-e4 ممکن است تمایل داشته باشد علائم را در سنین پایین تر از حد معمول نشان دهد. تخمین زده می شود که 20 تا 30 درصد افراد در ایالات متحده، یک یا دو نسخه از APOE-e4 داشته باشند. تقریباً 2 درصد از جمعیت ایالات متحده دارای دو نسخه APOE-e4 هستند.
ژن های قطعی، مستقیماً باعث ایجاد بیماری می شوند.
اینها تضمین می کنند که هر فردی سابقه فاملی در این بیماری داشته باشد، دچار این اختلال می شود. دانشمندان ژن های کمیابی را پیدا کرده اند. که تنها در چند صد خانواده گسترده در سراسر جهان باعث آلزایمر می شوند. این ژن ها، که تخمین زده می شود 1 یا کمتر از موارد آلزایمر را تشکیل می دهند. باعث شکل های اولیه خانوادگی می شوند. مواردی که در آن ها، علائم معمولاً بین اوایل 40 سالگی و اواسط 50 سالگی در فرد ایجاد می شود. اکثریت قریب به اتفاق افراد مبتلا به آلزایمر، به بیماری های دیررس مبتلا هستند. یعنی بیماری ای که در سن 65 سالگی یا بالاتر رخ می دهد.
ژن های موروثی که باعث “آلزایمر خانوادگی” می شوند کمیاب هستند.
اما کشف آنها سرنخ های مهمی ارائه داده است که به درک ما از آلزایمر کمک می کند. همه این ژن ها بر پردازش یا تولید بتا آمیلوئید اثر دارد. یعنی قطعه پروتئینی که جزء اصلی پلاک ها است. بتا آمیلوئید، فاکتور اصلی در کاهش و مرگ سلول های مغزی است. آکودانوماب (Aduhelm ™)، دارویی که تاییدیه FDA را دارد. اولین درمانی است که نشان می دهد حذف آمیلوئید از مغز به طور منطقی باعث کاهش افت شناختی و عملکردی در افراد مبتلا به آلزایمر اولیه می شود. چندین روش درمانی دیگر برای هدف قرار دادن آمیلوئید نیز در حال توسعه است.
مطالعات مهم در حال انجام
دو مطالعه بین المللی برای دستیابی به بینش بیشتر در مورد بیماری آلزایمر با مطالعه افرادی که دارای ژن قطعی آلزایمر هستند، در دست انجام است. 1: شبکه آلزایمر غالب ارثی (DIAN)، که توسط موسسه ملی پیری (NIA) تأمین مالی شده است. شامل 10 مرکز تحقیقاتی برجسته در ایالات متحده، انگلستان و استرالیااست. 2: طرح پیشگیری از آلزایمر (API) بر یک جمعیت بزرگ 5000 نفری درAntioquia، کلمبیا در آمریکای جنوبی متمرکز است. این بزرگترین جمعیت جهان است که در آن ژنی که عامل آلزایمر است شناسایی شده است.
آزمایشات ژنتیکی برای APOE-e4 و ژنهای کمیابی که مستقیماً باعث آلزایمر می شوند در دسترس است.
علاوه بر این، آزمایش APOE-e4 گاهی به عنوان بخشی از مطالعات تحقیقاتی گنجانده شده است. انجمن آلزایمر، آزمایش ژنتیکی بیماری آلزایمر را برای عموم مردم توصیه نمی کند. اگر نگران بیماری آلزایمر یا تغییرات حافظه در خود یا یکی از عزیزان هستید، با ما در مرکز سلامت مغز دانا در تماس باشید.
نگاهی دقیق تر به ژن های مرتبط با آلزایمر
23 جفت کروموزوم انسان شامل همه 30،000 ژن هستند که نقشه بیولوژیکی یک انسان را کد می کنند. این تعامل کروموزوم های حاوی هر یک از سه ژن، عامل آلزایمر خانوادگی، و ژنی را که بیشترین تأثیر را بر خطر آلزایمر دارد، برجسته می کند.
منبع: https://doi.org/10.1097/WAD.0000000000000413
درباره نویسنده
خجسته رحیمی جابری، پژوهشگر دکترای تخصصی علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز و نویسنده وب سایت انستیتو سلامت مغز دانا. زمینه کاری تخصصی ایشان مشکلات حافظه و آلزایمر است وی بیش از 20 مقاله معتبر بین المللی در این زمینه به چاپ رسانده است. می توانید پژوهش های او را در اینجا (کلیک کنید) دنبال کنید.