اختلال شخصیت مرزی (BPD) و اختلال دوقطبی (BD) هر دو اختلال روانی هستند که با نوسانات خلقی چشمگیر مرتبط هستند. در حالی که بسیاری از علائم آنها با هم همپوشانی دارند، این دو بیماری علل، علائم و درمان های متفاوتی دارند. یک تفاوت عمده بین این دو اختلال این است که دوقطبی یک اختلال خلقی است که با تغییر خلق و خوی غیرعادی مداوم مشخص می شود، در حالی که اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک اختلال شخصیتی است که با بی ثباتی در روابط، تصور از خود و خلق و خوی متغیر مشخص می شود.
مانند دوقطبی، که قبلا به عنوان افسردگی شیدایی یا بیماری شیدایی-افسردگی شناخته می شد، اختلال شخصیت مرزی (BPD) با آشفتگی عاطفی و رفتار تکانشی مشخص می شود، اما با روابط شخصی عاطفی ناپایدار نیز همراه است، که از ویژگی های اصلی دوقطبی نیست. همچنین ممکن است اختلال شخصیت مرزی (BPD) و اختلال دوقطبی (BD) را به طور همزمان داشته باشید.
علائم
اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی ویژگی های مشابهی دارند، اما الگوهای علائم، مدت و محرک های متفاوتی دارند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
تغییرات عاطفی چشمگیر، از چند ساعت تا چند روز طول می کشد
رفتار تکانشی، مخاطره آمیز و ناایمن
خشونت نامناسب
احساس پوچی و کم ارزش بودن
خودآزاری یا افکار آسیب رساندن به خود
افسردگی مزمن
تصویر مخدوش از خود
ترس از رها شدن
روابط ناپایدار و افراطی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی همچنین ممکن است علائم پرخاشگری کنترل نشده را نشان دهند. ماهیت تکانشی اختلال شخصیت مرزی می‌تواند باعث شود که فرد به رفتارهای اعتیادآور مانند مصرف مواد مخدر و قمار تمایل بیشتری داشته باشد. یک رویداد آسیب زا یا استرس زا نیز می تواند باعث افزایش علائم اختلال شخصیت مرزی شود.
دوپاره‌سازی
یکی دیگر از ویژگی های اختلال شخصیت مرزی، دوپاره‌سازی نامیده می شود. این اصطلاح، که به دو قسمت شدن چیزی اشاره دارد، زمانی است که فردی قادر به داشتن دیدگاه های عاطفی مخالف در رابطه با خود و دیگران نباشد. معمولاً یک مکانیسم مقابله ای یا دفاعی برای مدیریت ترس شدید از رها شدن است و می تواند منجر به رفتارهای تکانشی و مشکلات در روابط شود.
علائم اختلال دو قطبی
علائم اصلی دوقطبی شامل تغییرات چشمگیر بین حالات خلقی است. دوره های اوج و انرژی بالا دوره های شیدایی در نظر گرفته می شوند. دوره های افول و غمگین و ناامید بودن، قسمت های افسردگی هستند. تجربه هر دو دوره شیدایی و اپیزودهای افسردگی، دوقطبی را از اختلال افسردگی عمده (MDD) متمایز می کند، که فقط دوره های افسردگی بر آن غالب است.
در طول دوره های شیدایی، علائم دوقطبی عبارتند از:
کاهش نیاز به خواب
اعتماد به نفس خیلی بالا
سرخوشی و تحریک پذیری
بیش از حد پرحرف بودن
افکار رقابتی
اختلال در قضاوت
حواس پرتی آسان
رفتار تهدیدآمیز و تهاجمی
در طول دوره های افسردگی، علائم دوقطبی عبارتند از:
حالت افسردگی
کم صحبت شدن
احساس گناه و شکست
اختلال در شناخت و حافظه
گفتار آهسته
کمبود انرژی و انگیزه
تاکید بیش از حد بر احساسات و باورهای منفی
تغییر وزن
بیخوابی
افکار مکرر راجع به مرگ یا خودکشی
نکاتی راجع به علائم دوقطبی
همچنین درک این نکته مهم است که اپیزودهای شیدایی در دوقطبی لزوماً مفید نیستند، حتی اگر جایگزینی برای اپیزودهای افسردگی باشند. افرادی که شیدایی را تجربه می کنند می توانند بی پروا باشند. آنها اغلب فاقد خودآگاهی هستند و نمی توانند درک کنند که انگیزه هایشان چگونه بر خود و دیگران تأثیر می گذارد.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی I اغلب چرخه هایی دارند که از حالت افسردگی به حالت شیدایی تغییر می کند. علائم شیدایی گاهی اوقات شامل علائم افسردگی در دوره شیدایی است که به آن ویژگی های مختلط می گویند.
بین چرخه ها، افراد مبتلا به دوقطبی اغلب دوره هایی از سلامتی روان بدون علائم را دارند که هفته ها، ماه ها یا سال ها طول می کشد.
از سوی دیگر، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً تغییر علائم عاطفی روزانه دارند که می تواند بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد.
علل
تعدادی از عوامل پیچیده وجود دارد که می تواند باعث اختلال شخصیت مرزی یا اختلال دوقطبی شود. بسیاری از تجارب اختلال در تنظیم عواطف در اختلال شخصیت مرزی در پاسخ به مشکلات رابطه است، در حالی که علائم دوقطبی می تواند توسط طیف گسترده ای از عوامل، از جمله عدم تعادل شیمیایی در مغز و رویدادهای استرس زا زندگی ایجاد شود.
علل اختلال شخصیت مرزی
علت دقیق اختلال شخصیت مرزی به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می دهد که می تواند تحت تأثیر عوامل محیطی، به ویژه عواملی که در اوایل دوران کودکی هستند، باشد.
سابقه سوء استفاده عاطفی، فیزیکی یا جنسی یا غفلت والدین در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی شایع است. سوء مصرف مواد والدین یکی دیگر از دلایل بالقوه است. تحقیقات نشان داده است که تجربه استرس و تروما در دوران کودکی و ناتوانی در کنار آمدن با آن می تواند به اختلال شخصیت مرزی در مراحل بعدی زندگی کمک کند.
ژنتیک، عدم تعادل شیمیایی و ساختار مغز نیز ممکن است در اختلال شخصیت مرزی نقش داشته باشد. افراد با سابقه خانوادگی اختلال شخصیت مرزی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. در بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی عملکرد انتقال دهنده های عصبی مغز، به ویژه سروتونین تغییر یافته‌است. مطالعات نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می توانند تغییرات ساختاری و عملکردی در مغز داشته باشند، به ویژه در مناطقی که تکانش ها و تنظیم هیجانی را کنترل می کنند مانند آمیگدال، هیپوکامپ و قشر اوربیتوفرونتال.
علل اختلال دوقطبی
علل دوقطبی پیچیده است. اکثراً موافقند که هیچ علت واحدی وجود ندارد و اغلب ترکیبی از عوامل در بروز دوقطبی نقش دارند. افرادی که خویشاوندان نزدیکی مبتلا به دوقطبی دارند بیشتر احتمال دارد به آن مبتلا شوند.(منبع) برخی تحقیقات همچنین نشان می دهد که افراد دارای ژن های خاص بیشتر در معرض ابتلا به دوقطبی هستند.
محققان معتقدند که عدم تعادل شیمیایی مغز در دوقطبی نقش دارد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد عدم تعادل در یک یا چند انتقال دهنده عصبی ممکن است منجر به علائم دوقطبی شود.
تشخیص
با توجه به نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری (DSM-5)، که روانشناسان، روانپزشکان و سایر متخصصان سلامت روان از آن برای تشخیص بیماری های روانی استفاده می کنند، دوقطبی زمانی تشخیص داده می شود که فرد یک دوره شیدایی را تجربه کند که ممکن است قبل یا بعد از یک دوره افسردگی اتفاق افتاده باشد.
اختلال دوقطبی 2 زمانی تشخیص داده می شود که هیپومانیا (مانیا با شدت کمتر) و دوره های افسردگی وجود داشته باشد.
برخی از تمایزات تشخیصی ظریف بین اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی:
مدت:
یک دوره مانیک(شیدایی) یا افسردگی دوقطبی می تواند هفته ها، ماه ها یا بیشتر طول بکشد. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی دوره‌های کوتاه‌تری از بی‌ثباتی خلقی دارند که به استرس واکنش نشان می‌دهند.
سابقه خانوادگی:
عوامل ژنتیکی نیز می توانند به تمایز این دو کمک کنند. اختلالات خلقی، مانند دوقطبی بیشتر از اختلال شخصیت مرزی از طریق اعضای خانواده منتقل می شود.
خواب:
تغییرات خواب اغلب نشانه اولیه دوقطبی است. در طول یک دوره دوقطبی، فرد ممکن است برای روزها بیدار باشد بدون اینکه احساس خستگی کند. در عین حال، الگوهای خواب کمتر در اختلال شخصیت مرزی تحت تأثیر قرار می گیرند.
روابط:
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در تعامل با دیگران چالش های متمایزتری دارند، بنابراین آنها اغلب سابقه روابط عاطفی ناموفق دارند یا ممکن است دوستان نزدیک و قابل اعتمادی نداشته باشند.
خودآزاری:
رفتارهای خودآزاری مانند بریدن در اختلال شخصیت مرزی شایع تر است.
غیر معمول نیست که اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی به طور همزمان رخ دهند. تحقیقات کنونی نشان می دهد که 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به دوقطبی، اختلال شخصیت مرزی نیز دارند.
درمان
موثرترین درمان برای این اختلالات یک برنامه درمانی شخصی است که با علائم، نیازهای شخصی و سبک زندگی مطابقت دارد.
درمان اختلال شخصیت مرزی
روان درمانی اولین درمان برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است.
انواع مختلفی از روان درمانی با پشتیبانی تجربی در اختلال شخصیت مرزی استفاده می شود، از جمله:
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)، که از مدیریت هیجانی پشتیبانی می کند.
- درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT)، که درک بهتر آنچه در ذهن شما اتفاق می افتد را ترویج می کند.
- تاثیر داروها برای اختلال شخصیت مرزی کمتر اثبات شده‌است. در برخی موارد، روانپزشک ممکن است داروهایی را برای درمان علائم خاص، مانند نوسانات خلقی، افسردگی، و سایر اختلالات روانی همزمان توصیه کند.
تنظیم سبک زندگی که خلق و خوی متعادل را تقویت می کند، و تمرین عادات مراقبت از خود، مانند خواب منظم و ورزش، و شرکت در آموزش روانی، می تواند به کنترل این وضعیت کمک کند.
درمان اختلال دو قطبی
ابتلا به دوقطبی خطر مرگ و میر افراد را افزایش می دهد و امید به زندگی آنها را کوتاه می کند.(منبع) متخصصان سلامت روان می توانند دوقطبی را با داروها و روان درمانی درمان کنند. به طور معمول، روانپزشکان تثبیت کننده های خلق و داروهای ضد روان پریشی نسل دوم را برای درمان دوقطبی تجویز می کنند. همچنین ممکن است داروهای ضد افسردگی را برای درمان دوره های افسردگی در دوقطبی تجویز کنند.
روان درمانی هایی که می توانند برای درمان دوقطبی مورد استفاده قرار گیرند شامل درمان شناختی-رفتاری و آموزش روانی است. سایر درمان هایی که به طور خاص برای درمان دوقطبی طراحی شده اند عبارتند از: درمان گروهی و اجتماعی و درمان متمرکز بر خانواده.
گاهی اوقات دوقطبی با تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال درمان میشود، که مغز را با امواج مغناطیسی تحریک می کند تا به درمان اپیزودهای افسردگی کمک کند.
از آنجایی که هم اختلال شخصیت مرزی و هم دوقطبی می توانند مشکلاتی مادام العمر باشند، درمان ضروری است.
حرف آخر
دوقطبی و اختلال شخصیت مرزی یکسان نیستند. داشتن دوقطبی یا اختلال شخصیت مرزی می تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی شما داشته باشد. با این حال، مدیریت علائم می تواند خطر عواقب بالقوه، از جمله سوء مصرف مواد، افکار خودکشی و آسیب رساندن به خود را کاهش دهد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با چالش سلامت روانی مانند دوقطبی یا اختلال شخصیت مرزی دست و پنجه نرم می‌کنید، میتوانید از انستیتو سلامت مغز دانا کمک بگیرید. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان تماس بگیرید.
درباره نویسنده
موژان پارسا پژوهشگر ارشد توان‌بخشی شناختی دانشگاه شهید بهشتی و همکار قطب عصب روان‌شناسی شناختی کشور است. جریان اصلی تحقیقات وی اختلالات عصب تحولی و به طور خاص متمرکز بر اوتیسم می باشد.