اگر فرزند شما در کلاس کم توجهی نشان می دهد، خیلی سریع تصور نکنید که اختلال توجه دارد. علائم مشکلات بینایی عملکردی می توانند بسیار شبیه به اختلال بیش فعالی – کمبود توجه (ADHD) باشد. ADD و ADHD گاهی اوقات با علائم مشکلات بینایی اشتباه گرفته می شوند.
طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، بیش از 6 میلیون کودک مبتلا به ADHD تشخیص داده شده اند. در حالی که بعضی از کودکان واقعاً دارای ADHD هستند، مهم است بدانید که مشکلات عملکردی بینایی نیز می تواند بسیاری از همین علائم را ایجاد کند.
در مراکز بینایی درمانی، موارد بسیاری دیده شده است که والدین فرزندانی که مبتلا به ADHD تشخیص داده شده اند، به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از (یا همه) علائم کودک را می توان به یک مشکل عملکردی بینایی نیز نسبت داد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلال نقص توجه-بیش فعالی و روش های نوین بهبود آن، به موسسه سلامت مغز دانا مراجعه کنید.
یک مشکل عملکردی بینایی چیست؟
دید عملکردی چیزی بیش از نگاه کردن به 20/20 در نمودار دید است. در واقع، مجموعه ای از مهارت های آموخته شده و توسعه یافته است که شخص برای جمع آوری و پردازش اطلاعات بصری از آن ها استفاده می کند.
به طور خاص، دید عملکردی این است که چگونه کل سیستم بینایی شما – چشم ها، مغز، مسیرهای بینایی – با هم کار می کنند تا به شما در تعامل با محیط کمک کنند.
بینایی عملکردی شامل مهارت های بینایی زیر است:
تیمینگ چشم: این در شرایطی است که چشم ها برای تمرکز روی یک نقطه متمرکز شده و با هم به صورت هماهنگ و دقیق کار می کنند. تیمینگ خوب چشم باعث می شود درک عمیق و بینایی مؤثر و کارآمد، راحت انجام شود.
اگر هر دو چشم در یک نقطه قرار بگیرند، مغز قادر به ترکیب صحیح تصویر از هر چشم نخواهد بود. وقتی این اتفاق بیفتد، فرد بینایی دوگانه را تجربه کرده و درک عمق سه بعدی را از دست می دهد. تیمینگ ضعیف بینایی همچنین ممکن است منجر به خستگی چشم شود.
تمرکز چشم شامل توانایی شما در دیدن یک شیء به وضوح و تغییر تمرکز بین اشیاء در فواصل مختلف است.
به عنوان مثال، یک فرد ممکن است در تمرکز در خواندن مطالب مشکل داشته باشد و ممکن است تار دیدن محیط را به صورت متناوب یا مداوم تجربه کند. همچنین این امکان وجود دارد که یک دانش آموز بتواند متن را در یک کتاب به وضوح ببیند اما در تغییر تمرکز از صفحه ای به صفحه ی دیگر یا نقطه ای دیگر مشکل داشته باشد.
حرکت چشم. شامل توانایی چشمان شما برای تثبیت دید جسم در حال حرکت، ثابت کردن حرکت از یک شی ء به جسم دیگر یا ثابت نگه داشتن دید بر روی یک جسم ثابت است.
دنبال کردن یک توپ تا حرکت دادن چشمان خود هنگام نگاه کردن به این خط متن، هر دو به حرکات دقیق و کارآمد چشم نیاز دارند. حفظ تماس چشمی هنگام گوش دادن نیز، نمونه ای از پایداری در مورد حرکات هماهنگ چشم است.
برای کودکان، هنگامی که مهارتهای بینایی که عملکرد بینایی مناسبی را نشان می دهند به درستی کار نمی کنند، علائم – و رفتارهایی – مانند موارد زیر می توانند ظاهر شود:
1. مشکل در توجه، در مدرسه . کودکانی که مشکلات بینایی عملکردی دارند می توانند در یک یا چند مهارت بینایی که در بالا توضیح داده شده است، دچار مشکل شوند. این می تواند وظایف معمولی کودکان را در مدرسه بسیار جدی تر کند.
قابل درک است، هنگامی که دانش آموزان با این مشکلات مبارزه می کنند، ممکن است ناامید شوند و یا خسته شوند ، از تلاش دست بردارند، به فضا خیره شوند، یا شروع به صحبت با دانش آموز دیگری کنند.
به عبارت دیگر، مشکلات بینایی می تواند منجر به بی توجهی شود.
2. مشکل در انجام کارهای مدرسه و خواندن. اختلال در تیمینگ چشم، نگاه کردن به یک متن واضح هنگام خواندن، چالش برانگیز است.
این بدان معناست که عمل خواندن بیشتر از آنچه لازم است تلاش نیاز دارد و باعث درجات مختلف ناراحتی بینایی می شود. برخی از کودکان را تحت فشار قرار داده و با سرعت کمتری می توانند بخوانند، اما برخی دیگر ممکن است به سادگی از تلاش کردن خودداری کنند.
معلم ممکن است دانش آموز را مانند فردی ببیند که نتواند در کار خود متمرکز بماند و دائماً نیاز به تغییر مسیر دارد. اما در واقعیت، کودک فقط ناامید است و نمی داند چگونه این مشکل را برطرف کند.
3. عدم پاسخگویی عادی هنگام صحبت مستقیم. یک مشکل بینایی عملکردی می تواند بر توانایی کودک در پردازش آنچه دیده می شود و ادغام آن با سایر حواس، مشکل داشته باشد و بر روی او تأثیر منفی بگذارد.
به عنوان مثال، اگر کودکی سعی دارد روی کلمات صفحه متمرکز شود، ممکن است مجبور شود دو برابر سخت تر از همه تلاش کند. در نتیجه، آنها نمی توانند آنچه معلم به تازگی به آنها گفته است پردازش کنند، زیرا خیلی سخت در دیدن و درک وقایع تمرکز می کنند.
4-از دست دادن جزئیات و اشتباهات با بی دقتی. کودکانی که مشکلات بینایی عملکردی دارند، غالباً دارای یک پنجره زمانی محدود هستند که در آن نمی توانند به راحتی کارهای خود را انجام دهند، که شامل فعالیتهایی مانند خواندن، نوشتن و سایر وظایف در خانه نیز می شود.
آنها غالباً برای جلوگیری از علائمی مانند بینایی مبهم، بینایی مضاعف، سردرد یا فشار چشم، نیاز به عجله کردن در انجام کارهایشان دارند. این می تواند منجر به عدم توجه به جزئیات و ایجاد اشتباهات مربوط به بی دقتی شود.
5- عملکرد ضعیف در فعالیت های ورزشی و / یا بازی کردن
مشکلات بینایی عملکردی در کودکان می تواند فراتر از کلاس باشد. به عنوان مثال، هنگام بازی ورزشی، کودکانی که مشکلات بینایی عملکردی دارند، می توانند با دیدن یک توپ که در هوا در حال حرکت است یا قضاوت فاصله فیزیکی آنها با دیگران در زمین بازی، مشکلات بیشتری داشته باشند.
شباهت های چشمگیر بین ADHD و نقص عملکرد بینایی
در مدرسه، کودکان مبتلا به ADHD اغلب در تمرکز مشکل دارند. آنها همچنین ممکن است در کار خود بی احتیاط ظاهر شوند و یا از دستورالعملها پیروی نکنند.
همانطور که در بالا یاد گرفتید، مشکلات بینایی عملکردی در کودکان می تواند مجموعه ی مشابهی از علائم را ایجاد کند. در حقیقت، همپوشانی آنقدر عمیق است که گاهی این اختلالات به اشتباه به جای یکدیگر تشخیص داده می شوند.
آنچه والدین باید قبل از مصرف دارو برای ADHD در نظر بگیرند
اگر فرزند شما به ابتلا به ADHD مشکوک است یا حتی تشخیص داده شده است، توصیه می کنیم اولین کاری که انجام می دهید این باشد که با تست کودک خود، مشکل بینایی عملکردی را ابتدا رد کنید.
بسیاری از افراد – از جمله پزشکان – درک نمی کنند که مشکلات بینایی می توانند بسیاری از علائم مشابه ADHD را ایجاد کنند.
دلیل دیگر تست این است که بسیاری از کودکان هم مشکل بینایی دارند و هم ADHD.
به عبارت دیگر، مسئله همیشه سیاه و سفید نیست. مواردی وجود دارد که صرفاً یک مشکل بینایی است، مواردی که ترکیبی از مشکلات بینایی و ADHD است، و مواردی که در آن ADHD وجود دارد و هیچ مشکل بینایی وجود ندارد.
اگر فرزند شما علائمی را که ما در مورد آنها صحبت کردیم، نشان می دهد، چگونه می توانید بگویید که این بیماری ADHD یا مشکل بینایی است؟
تشخیص، بدون تکمیل تست عملکرد چشم، غیرممکن است.
در واقع، بسیار مهم است که مشکلات بینایی عملکردی شناسایی شوند زیرا با یک برنامه ی درمانی بینایی سنجی قابل درمان هستند.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.