هزاران سال است مردم در مورد تأثیر ماه بر سلامتی و رفتار انسان حدس هایی زده اند. به راستی چه ارتباطی بین ماه و خواب وجود دارد؟ پلینی بزرگ، فیلسوف رومی باستان ادعا کرد که ماه می تواند “به همه چیز نفوذ کند” و در مورد تأثیر آن بر جزر و مد، آبزیان، گیاهان، حیوانات و فعالیت های انسانی نظریه پردازی کرد.
در حالی که علم، برخی از اثرات ماه مانند جزر و مد و کسوف را توضیح داده است، اما هنوز هم چیزهای زیادی درباره ماه راز آلود است.
اصلی‌ترین توجیه در خصوص این اثرگذاری هم آن است که تا پیش از کشف نور مصنوعی توسط بشر، انسان برای روشن کردن شب‌ها، تنها ماه را در اختیار داشته است. جوامع انسانی باستانی که پیشتر در محیط‌های باز زندگی می‌کردند و می‌خوابیدند، قطعا تحت تاثیر روشنایی ماه کامل قرار می‌گرفتند و این تاثیر تا جایی بوده که ثابت شده ماه درخشان می‌تواند اختلالاتی را در خواب بشر به‌وجود بیاورد. البته این فرضیه به خودی خود اغواکننده و جالب است، اما توضیحات کاملی را در خصوص چرایی وقوع این ماجرا به دست نمی‌دهد.
شاید فراگیرترین افسانه ماه تأثیر آن در رفتار شبانه باشد. در داستان هایی که بازگوکننده ضرب وشتم شبانه حین خواب، اختلالات خواب و بی خوابی ناشی از قدرت افسانه ای ماه است، این افسانه پررنگ تر است. اما آیا این موارد فقط در فولکلور و بین عوام وجود دارد؟ روشهای نوین پژوهش، رابطه جدیدی بین مراحل ماه و اثراتش بر خواب را روشن کرده است.
فازهای ماه چیست؟
عرفان ماه از دگردیسی شبانه آن ناشی می شود. بعضی از شب ها این گوی شناور کامل و براق است، و هفته ها بعد به یک هلال کم نور کاهش می یابد. در حالی که به نظر می رسد ماه هر شب دچار تحول فیزیکی می شود، این صرفاً توهمی از دیدگاه بیننده است که با یک رقص نجومی پیچیده ایجاد شده است.
ماه نور تولید نمی کند بلکه در عوض نور خورشید را بازمی تاباند. بسته به مکان خورشید، ماه و زمین، مقادیر مختلف تابش نور خورشید توسط ماه از زمین قابل مشاهده است.
از نیمه ماه که مهتاب کامل است، به نظر می رسد ماه هر شب به تدریج کوچک می شود تا کاملاً نامرئی شود. از آن پس، ماه به آرامی دوباره پر می شود تا اینکه دوباره کامل شود29 روز بعلاوه یک نصفه روز طول می کشد تا این چرخه کامل شود.
تحول چرخه ای ماه به هشت مرحله تقسیم می شود ، که هر کدام نشان دهنده شکل دقیق ایجاد شده در اثر انعکاس نور خورشید است. این مراحل نشاندهنده این است که آیا شکل در حال افزایش یا کاهش است. هر فاز مربوط به موقعیت های مشخص ماه ، زمین و خورشید است.
مهتاب، ماهانه به دور زمین می چرخد. این تغییر مکان بر زمان طلوع و غروب ماه تأثیر می گذارد و هر روز حدود 50 دقیقه طلوع ماه به تأخیر می افتد.
آیا فازهای ماه می توانند خواب را تحت تأثیر قرار دهند؟
تأثیر ماه در ریتم های بیولوژیکی به خوبی در جهان طبیعی ثبت شده است. تغییرات قطر درخت، الگوهای تولید مثل خرچنگ، رویدادهای تخم ریزی آبزیان در صخره بزرگ سد ها، و فعالیت شبانه میمون ها و جغدها ممکن است تحت تأثیر چرخه های قمری قرار گیرند.
تحقیقات در مورد احتمال تأثیر مراحل ماه بر روی انسان کمتر روشن است – بیشتر مطالعات تا حدودی متناقض است.
با این وجود، شواهد قانع کننده نشان می دهد که چرخه های ماه می توانند خواب را به خطر بیندازند. و فاز ماه کامل بیشترین اختلال را ایجاد میکند.
یک تجزیه و تحلیل مطالعه خواب نشان داد که ماه کامل با استفاده از چندین شاخص با خواب بدتر همراه است.
در طی این مرحله ماه، به خواب رفتن شرکت کنندگان 5 دقیقه بیشتر طول کشید. 20 دقیقه کمتر خوابیدند. مدت بیشتری طول کشید تا به به مرحله خواب رِم برسند. 30٪ کاهش خواب عمیق را تجربه کردند. همچنین آنها کیفیت خواب پایین را گزارش کردند.
مطالعه دیگر نشان داد که کل زمان خواب در ماه کامل 25 دقیقه کاهش می یابد در حالی که تحریک و بیداری افزایش می یابد .با این حال، زمانی که ماه هلال بود، شرکت کنندگان مدت بیشتری طول کشید تا به مرحله رِم خواب برسند.
چرا ماه روی خواب تأثیر می گذارد؟
درخشندگی ماه
بسیاری از افراد نظریه پردازی می کنند که ماه کامل به دلیل میزان تابش نور خورشید به زمین باعث اختلال در خواب می شود. ساعت 24 ساعته داخلی بدن با افزایش و کاهش سطح هورمون هایی که در پاسخ به درک نور تشکیل می شوند، کالیبره می شود. بنابراین، سطح نور یکی از مهمترین تأثیرات در شروع و کیفیت خواب است.
با این حال، نگرانی هایی در مورد درخشندگی ماه به عنوان مکانیسم اصلی اختلال در خواب وجود دارد. میزان روشنایی مهتاب تنها 7٪ قدرت نور خورشید است که شدت نسبتاً کمی دارد. از طرفی مردم غالباً بیش از میزان منعکس شده توسط ماه در معرض نور مصنوعی هستند.
علاوه بر این، مطالعات تحقیقاتی در مورد اختلال خواب در ماه کامل اغلب در شبهای ابری یا در محیط های بسته و بدون پنجره وجود دارد.
جاذبه زمین
این ایده که نیروی جاذبه ماه بر سلامت انسان تأثیر می گذارد، مبتنی بر این واقعیت است که بدن انسان بیشتر آب است و گرانش ماه نیز تأثیر قابل ملاحظه ای بر جزر و مد اقیانوس ها دارد. منتقدان این نظریه استناد می کنند که نیروی جاذبه ماه در انسان بسیار کم است. محققان تخمین می زنند که تأثیر جزر و مد ماه روی یک فرد کمتر از یک میلیونیم اندازه یک اتم دارد.
نیروی جاذبه ماه نیز در طول ماه کامل و ماه هلال تقریباً برابر است. بنابراین، هرگونه تغییر خواب که در یک مرحله قمری منفرد اتفاق می افتد بعید است فقط به دلیل تغییر در نیروی جاذبه باشد.
آیا فاز ماه روی خواب کودکان تأثیر می گذارد؟
تأثیر فازهای ماه بر روی الگوی خواب کودکان به خوبی تحقیق نشده است، و اطلاعات محدود مبهم است. در یک مطالعه نزدیک به 6000 کودک در 12 کشور وجود دارد که طول مدت خواب در طول ماه کامل، در مقایسه با فاز ماه جدید صرفا 1٪ کوتاه تر بود.
تجزیه و تحلیل دیگر در واقع نشان داد که کودکان در ماه کامل بیشتر می خوابند. جالب است بدانید که محققان علت خواب اضافی را افزایش فعالیت روزانه دانستند، اما اینکه ماه چگونه ممکن است بر میزان فعالیت در کودکان تأثیر بگذارد ناشناخته است.
یک مطالعه تحقیقاتی در آلمان به دنبال رابطه بین چرخه ماه، خواب و فعالیت بدنی در 1400 نوجوان انجام شد. پس از جمع آوری داده ها به مدت سه سال، هیچ ارتباطی قابل شناسایی بین مرحله ماه و سطح خواب یا فعالیت وجود نداشت.
با وجود آنکه دانشمندان هنوز هم به صورت کامل نمی دانند چرخه حرکت ماه چگونه بر خواب اثر می گذارد. البته پرسش های بدون پاسخ زیادی در این رابطه باقی می مانند. با این همه، روشن است افرادی که خوابشان تحت تاثیر این پدیده دچار اختلال می شود می توانند با مسدود کردن نور ماه درون اتاق خواب خود اندکی از این اثر بکاهند. در واقع ساعت های بیولوژیکی بدن انسان حتی از نیروهای خارجی نظیر نور ماه کامل نیز قوی ترند.
البته انسان برای کنترل محیط پیرامون خود اقدامات بسیار مهمی را انجام می‌دهد. از آن جمله می‌توان به ابداع نور مصنوعی اشاره کرد، اما گاهی اوقات هم این تلاش‌ها اثر نمی‌کنند. و بشر مغلوب ساده‌ترین نیروها در محیط پیرامونش می‌شود. بر اساس آزمایش‌های انجام شده، نور ماه بر روی بهبود خواب انسان تاثیر زیادی دارد و به رفع بی‌خوابی کمک میکند.
دانشجوی دکتری پژوهشی ارگونومی شناختی، عاشق یادگیری، عاشق خواب و مباحث مرتبط با آن و عاشق دانستن درباره عملکردهای شناختی انسان… خوشحالم که در این بستر، فرصت اشتراک اطلاعات با شما عزیزان را دارم.