آیا تا به حال در نیمه های شب و ابتدای صبح با این احساس که نمی توانید حرکت کنید یا صحبت کنید از خواب بیدار شده اید؟ این تجربه که فلج خواب نامیده می شود، می تواند ترسناک و گیج کننده باشد. و این سوال را برای برخی از افراد بوجود می آورید که آیا بختک باعث مرگ میشود؟ فلج خواب اختلالی است که فرد هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن قادر به حرکت یا صحبت کردن نیست.
اگرچه فلج خواب یک پدیده نسبتاً رایج است، بسیاری از افراد میپرسند که آیا این اختلال می تواند باعث مرگ شود. این مقاله به بررسی ماهیت، علل، علائم، شدت و درمان آن خواهد پرداخت.
بختک چیست؟
تعریف فلج خواب یا بختک، نوعی اختلال خواب است که در آن فرد هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن به طور موقت قادر به حرکت یا صحبت کردن نیست. این اتفاق زمانی رخ می دهد که بدن در مرحله خواب با حرکات سریع چشم (REM) دچار فلج می شود.
در مرحله REM، مغز فعال است، اما بدن برای جلوگیری از تحرک ما در رویاهایمان، بی حرکت می ماند. با این حال، در برخی موارد، این فلج حتی پس از بیدار شدن ادامه می یابد. تجربه فلج خواب در برخی از مقاطع زندگی برای افراد رایج است.
علل بختک
اگر کنجکاو هستید که چه چیزی باعث فلج خواب می شود یا چرا اتفاق می افتد، باید بدانید که این اختلال می تواند عوامل خطر زیر را داشته باشد:
1. عوامل بیولوژیکی مانند ژنتیک، شیمی مغز یا عدم تعادل هورمونی.
2. اختلالات مرتبط با خواب مانند نارکلپسی و آپنه خواب نیز خطر را افزایش می دهند.
3. عوامل روانشناختی مانند استرس، اضطراب یا ضربه های روانی می توانند باعث بروز حملات فلج خواب شوند.
فلج خواب به طور معمول در افرادی که استرس دارند، خسته هستند، اختلالات اضطرابی را تجربه می کنند یا به سادگی دچار کمبود خواب هستند، رخ می دهد. این اختلال می تواند مردان و زنان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد.
علائم بختک
علائم فلج خواب یا بختک از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حملات می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و ممکن است مکرراً یا به ندرت رخ دهد. اگرچه فلج خواب ناراحت کننده است، اما معمولا خطرناک نیست. برخی از علائم رایج فلج خواب عبارتند از:
• ناتوانی در حرکت یا صحبت کردن • احساس فشار • توهمات • احساس تحت نظر بودن • ضربان قلب سریع
شدت بختک
شدت فلج خواب می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد خفیف، فرد ممکن است فقط برای چند ثانیه فلج شود و هیچ توهمی نداشته باشد. در موارد شدیدتر، فلج ممکن است چند دقیقه طول بکشد و فرد ممکن است توهمات واضح و ترسناکی را تجربه کند.
درمان بختک
درمان فلج خواب به دلیل ایجاد آن مرتبط است. با این حال، چند کار وجود دارد که می توانید برای کاهش دفعات و شدت حملات انجام دهید:
• به اندازه کافی بخوابید: کمبود خواب یکی از شایع ترین عوامل فلج خواب است. سعی کنید هر شب ۷ تا ۸ ساعت خواب باکیفیت داشته باشید.
• استرس خود را مدیریت کنید: استرس می تواند خطر حملات فلج خواب را افزایش دهد. تکنیک های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق را امتحان کنید.
• از یک برنامه خواب منظم پیروی کنید: به رختخواب رفتن و بیدار شدن در زمان های مشابه هر روز به تنظیم ریتم شبانه روزی شما کمک می کند و ممکن است خطر فلج خواب را کاهش دهد.
• از مصرف کافئین و الکل قبل از خواب خودداری کنید: این مواد می توانند خواب شما را مختل کرده و خطر فلج خواب را افزایش دهند.
آیا بختک باعث مرگ میشود؟
در پاسخ به این سوال که آیا بختک باعث مرگ میشود؟ باید گفت که خودِ فلج خواب به تنهایی منجر به مرگ شناخته نشده است. درعین حال دلایلی که باعث فلج خواب شده اند می تواند باعث مرگ شود مثل آپنه خواب (قطع تنفس در خواب). بختک ممکن است ترسناک یا ناخوشایند باشد، اما یک مشکل جدی پزشکی به حساب نمی آید. در عین حال باید دلایل ایجاد آن بررسی شود.
یکی از راهکارهای تشخیص دلیل بختک انجام تست خواب است. با استفاده از تست خواب می توان دلایل احتمالی فلج خواب یا بختک را به دقت بررسی کرد. برای اطلاعات بیشتر در مورد تست خواب اینجا را ببینید.
بختک ممکن است با سایر شرایط پزشکی یا روانپزشکی مرتبط باشد که خطر آسیب را افزایش دهد. به عنوان مثال، فلج خواب ممکن است در افراد مبتلا به نارکلپسی، یک اختلال خواب که می تواند باعث حملات ناگهانی خواب آلودگی یا از دست دادن کنترل عضلات شود، مرتبط باشد. اگر نارکلپسی درمان نشود، می تواند خطر تصادفات یا جراحات را افزایش دهد.
برخی مطالعات، ارتباطی بین فلج خواب و افزایش بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی و خطر سکته مغزی را نشان داده اند. علاوه بر این، ممکن است با شرایط سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی مرتبط باشد که می تواند خطر افکار یا رفتار خودکشی را افزایش دهد.
همچنین لازم به ذکر است که فلج خواب می تواند با توهمات شدید و واضح همراه باشد، که ممکن است با وقایع دنیای واقعی اشتباه گرفته شود. گاهی اوقات، این توهمات ممکن است ناراحت کننده یا آسیب زا باشند و برای مقابله با آنها نیاز به حمایت یا رواندرمانی باشد.
در حالی که بختک به طور مستقیم باعث مرگ نمی شود، اما ممکن است سایر شرایط پزشکی را تشدید کند. بنابراین، اگر علائم مداوم یا شدید را تجربه می کنید، مهم است که به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. جهت درمان می توانید به متخصص اختلالات خواب مراجعه کنید. برای اطلاعات بیشتر اینجا را ببینید.
درباره نویسنده
دکتر علی محمد کمالی فارغ التحصیل دکترای تخصصی علوم اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بیش از 15 سال است که در زمینه پژوهش، تدریس و فعالیت های اجرایی در حوزه علوم اعصاب فعالیت و تجربه دارد. وی همچنین در ارتقا عملکرد های شناختی با استفاده از نوروتکنولوژی و مطالعات خواب تخصص ویژه ای دارد. او یکی از بنیانگذاران انستیتو سلامت مغز دانا است، (گروهی که سلامت مغز را اولویت جامعه می داند).
دکتر کمالی بیش از 50 مقاله پژوهشی (h-index 13) در مجلات معتبر علمی به چاپ رسانده و در حال حاضر مدیر عامل انستیتو سلامت مغز دانا است. بعلاوه به عنوان پژوهشگر ارشد واحد مغز، شناخت و رفتار دپارتمان علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول فعالیت می باشد. می توانید پژوهش او را در Google Scholar دنبال کنید.
دکتر کمالی علاوه بر تخصص در زمینه علوم اعصاب، سال ها است که به عنوان مدیر اجرایی مجله علوم پزشکی پیشرفته و فناوری های کاربردی (JAMSAT) مشغول به فعالیت است. همچنین به عنوان دبیر اجرایی انجمن علوم اعصاب ایران شاخه فارس فعالیت می کند.